ما پیروزیم چون بر حقیم



 

این وبلاگ سعی دارد مسایل کشور عزیزمان ایران را مورد بررسی قرار دهد و سرافرازی و رفاه ایران آرزوی من است. رسیدن به این آرزو بدون همراهی و تعاون ایرانیان بر اساس دموکراسی و حقوق بشر و خود کفایی علمی و اقتصادی ممکن نیست.برای آشنایی با عقاید بنده در این موارد میتوانید بنوشته های زیر کلیک بفرمایید توجه خواهید داشت که هر سرفصلی متشکل از پستهای زیادی است که میتوانید در پی خواندن نخستین پست بقیه را از همان صفحه اولی که خوانده اید پیګیری بفرمایید

 


 

لیستی از نوشته های قبلی

 

 

 

این وبلاگ از همکاری تمام خوانندگان استقبال میکند .نظرات همه مورد احترام است و سانسوری بجز کاربرد کلمات رکیک که در عرف ایرانی فحش و ناسزا و لودگی تصور میشود ندارد

 

 

مسایل موجود در جامعه ایران بر اساس عقل منطقی و آزاد و رها که نوکر دین و یا ایدئولوژی بخصوصی نیست بررسی میشود. بعقیده نگارنده عقلی که هدفش کشف حقیقت و رفاه و منافع جامعه انسانی امروز و آینده است بدمکراسی و عدالتی منتهی میشود که حداقل عدالتش حقوق بشر خواهد بود.

 

 

من با تمام کسانی که این عقل را برای سنجش رویدادها و ایجاد جامعه ای که روابط افرادش با هم بر اساس آن عقل و عدالت باشد همراه هستم و همه را هم به این عقل و عدالت دعوت میکنم

لطفا نظر خودتان را در مورد نوشته ها و اخبار بنویسید.بدون تبادل افکار و آرا نمیتوان بخرد جمعی و دانش بیشتر رسید

 

 

 

لیستی از نوشته های قبلی


صفحه اول

http://efsha.squarespace.com/

************************************************** 

پنجاه و هفتی ها!!!ر

 

***************************************************

 

مرز کشور اسراییل کجاست

 

***************************************************

ملت از ایدئولژی بپرهیزد و بفکر حقوق بشر و دمکراسی باشد

 

****************************************************

 

زن زندگی  آزادی

 

******************************************************

 

 

خاستگاه زبان دری

 

************************************************** 

گردش به راست سیاسی چه تاریخچه ای دارد وعامل و تجلیات آن چیست

 **************************************************

جامعه را بر چه اساسی باید اداره کرد: دین -عقل و علم و یا خواسته مردم

 

**************************************************** 

 

 

 

وقتی که نمیتوان کار بد را پایان داد و ممنوع کرد باید کنترل شود

 *****************************************************

چرا حکومت بعد از انقلاب رنگ اسلامی بخود گرفت

http://efsha.squarespace.com/blog/2015/11/29/648076831616.html

 ******************************************************

ایا اسراییل یک حکومت دمکراسی است ؟

http://efsha.squarespace.com/blog/2015/1/31/408277770652.html

**************************************************

نسخه اصلی مقاله «اللغة التركیة فی ایران» احمد کسروی در مجله العرفان سوریه به زبان عربی

http://efsha.squarespace.com/blog/2011/4/29/602954076822.html

******************************************************** 

آیا مولوی مقدس و بدون خطاست؟

 http://efsha.squarespace.com/blog/2015/1/23/892530883132.html

 ***********************************************************

 

___________________________________________

در مورد بنی صدر و التقاط اسلامی و دمکراتیک وی

قاطی کردن فعالیت سیاسی دمکراتیک با اسلام سیاسی 

***********************************

نقد عقاید بنی صدر در باره اسلام و دمکراسی 

 

**********************************************************

____________________________________________

************************************

هویت ملی چیست

***************************************

رضا شاه پرستان بیگانه پرستان و ضد ایرانی هستند

****************************************

نظم نوین خاور میانه

*****************************************
انقلاب آزادی خواهانه بدست ملا افتاد ؛ کی مقصر است؟

****************************************


 
باورهای ترکیبی از دو ایدئولوزی متضاد چرا بوجود میایند؟

*****************************************
 
The origin of ISISمنشا داعش از کیست؟

 

********************************************************************

http://efsha.squarespace.com/blog/2014/8/9/the-origin-of-isis.html

******************************************* 
دکتر مصطفی رحیمی نماد روشنفکری ایران

http://efsha.squarespace.com/blog/2013/10/7/938293481081.html

**********************************************


 
ایران دمکراسی میخواهد نه ناسیونالیسم ضد دمکراتیک و ضد دین
http://efsha.squarespace.com/blog/2014/5/17/200426681167.html

*****************************************

چرا انقلاب شد نگاهی بر رفتار سرمایه داران ایرانی


http://efsha.squarespace.com/blog/2014/5/10/960521880124.html
 
*****************************************

 
پان ایرانیستها - عوامل ارتجاع ایرانی
 http://efsha.squarespace.com/blog/2014/5/8/139390564649.html

**************************************** 
ریشه ها را بشناسیم ، ما از کجا ضربه میخوریم و ذره ذره آب می شویم
http://efsha.squarespace.com/blog/2014/5/6/419686250882.html
 
 *****************************************

 
علی شریعتی عامل استعمار و یا مبارزی انقلابی
http://efsha.squarespace.com/blog/2014/1/25/357750907823.html
 

*******************************************

روشن فکری دینی تناقضی اشکار است

http://efsha.squarespace.com/blog/2013/11/24/435670916375.html
 
*****************************************

 
چرا بدون تشکیل یک جبهه قوی دمکراسی نمیتوانیم از شر استبداد رها بشویم
 

http://efsha.squarespace.com/blog/2013/5/20/053911867558.html

*********************************

 
کوشش برای عدم تحریف معنای دمکراسی و انتخابات آزاد و غیره :آیا با دین میترایی میتوان به دمکراسی و سکولاریسم رسید؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2013/1/9/969616625117.html
__________________________________________________________________ 
******************************************

 
دعوای بیهوده ایدئولوژی ها در ایران :بجز پذیرش ارزشهای مدرنیته (سکولاریسم و دمکراسی و حقوق بشر) چاره ای نداریم
http://efsha.squarespace.com/blog/2013/1/26/966837136359.html

************************************

______________________________

 
آیا ایرانیان نژاد پرستند؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/8/3/448053668898.html
******************************************* 

 _______________________________________________

آیا انتقاد از ملت درست است یا این که این انتقاد نشانه دیکتاتوری منتقد است؟
 

http://efsha.squarespace.com/blog/2012/7/23/307490214374.html

**************************************

__________________________

یلدا یا کریسمس

http://efsha.squarespace.com/blog/2010/12/19/542516652592.html

*************************************

__________________________________

کارهای ژورنالیستی دکتر اشرفیان بناب 

http://efsha.squarespace.com/blog/2012/8/24/816321988263.html

 ************************************
___________________________________
 
آیا ایرانیان نژاد آریایی هستند
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/8/15/286959975228.html 

************************************

 
آیا ترکان ایرانی از نسل مغولان مهاجم به ایران هستند؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/8/15/777269380210.html

*****************************************

 
وضعیت باخت - باخت در رابطه با تحریم جمهوری اسلامی یا حمله نظامی به آن
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/3/7/710036739257.html
 

***************************************

حمله خارجی بلی یا خیر ؟ چه باید کرد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/1/29/006831667365.html
 
 

****************************************

ادیان سازمان یافته فقط دکانهای سیاسی و ضد خدایی هستند 
http://efsha.squarespace.com/689157715491/2012/3/12/762228230215.html
 
 

****************************************

 سکس و دموکراسی-یک
 http://efsha.squarespace.com/blog/2009/6/6/198698887067.html
 
 

*********************************************

با نویسندگان بی سواد مثل ف سخن چه باید کرد
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/3/28/528166231339.html
 
 

***************************************

شعر سعدي پاي چپ جديکار و سازمان ملل، فريدون مجلسي، اعتماد
http://efsha.squarespace.com/blog/2009/6/4/387621668541.html


*****************************************

دستخط اميرکبير، به يادِ استاد ايرج افشار آن مردِ آهسته (+ ويديو)، همنشين بهار
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/10/6/935072192232.html
 

***************************************

نوروز را پاس بداریم و از تحریفات پهلوی در این جشن بپرهیزیم
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/11/26/254499565906.html
 

*****************************************

هفت سینی یا هفت سین
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/11/26/591949496239.html
 

*****************************************

حمله خارجی بلی یا خیر ؟ چه باید کرد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/1/29/006831667365.html
 
 

**********************************************

آیا ملایان استقلال سیاسی دارند؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/1/18/220394812873.html
 

***********************************************

سعيد امامی: فلاحيان به من دستور حذف (کشتن)سيد احمد خمينی را داد
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/3/17/220181967204.html
 
 
 

****************************************

خائنان به ایران و امنیت غذایی کشور و دشمنان تولیدات ملی را بشناسید
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/3/6/205228221984.html
 

**************************************

آقای هالو شما هم در خط ارتجاع ناسیونالیسم آریامهری  هستید؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/2/19/007361272327.html

********************************************

اهمیت ارزشهای حقوق بشری در ایران و در باورمندی مردم به این ارزشها برای شکست استبداد ایرانی اسلامی
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/7/2/774975790655.html
 

**************************************

تروریسم چیست و تروریست کیست

**************************************


راه مصدق راه ما باید باشد

****************************************

در بارهء خاستگاه زبان پارسی دری- دکتر مهدی
 

****************************************

چرا اقتصاد دلالی و کمپرادور بر اساس واردات بر ضد دمکراسی و همراه با دیکتاتوری است
 
 

*****************************************

ارزشهای حقوق بشری ودمکراسی و اقتصاد تولیدی در جنبش سبز باید پر رنگتر بشود
 
****************************************** 
 
من ایران را واقعا دوست دارم
 

******************************************

آیا دمکراسی و حقوق بشر ارتش و مبارزه مسلحانه لازم ندارد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/12/4/116473276664.html
 
 *******************************************

 
فواره چون بلند شود سرنگون شود
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/8/18/668583679799.html
 
 

**********************************************

 ترکیب ایرانی و اسلامی بودن رژیم احمدی نژاد
 
 

**********************************************

ملاحظاتی در حقوق اقوام ایرانی و فعالیتهای فعالین اقوام ایرانی
 
*************************************** 

آیا در ایران امروزی قومی بنام فارس وجود دارد
 
*************************************** 

 استفاده درست از عقل و خرد
 
 

***************************************

 تفخیذ     

****************************************

آیا فعالیت سیاسی مذهبیون غیر روحانی برای ارایه اسلام در پیشرفت ایران مفید است؟
 http://efsha.squarespace.com/blog/2010/7/12/163562285981.html
 
 

****************************************

 فعلا جامعه بدون دین دیده نشده است
 
 

***************************************

دموکراسی چیست؟
 

****************************************

سکولاریسم چیست؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2009/10/15/236489364178.html

*****************************

روشنفکر کیست و روشنفکری چیست


 ******************************
عقب ماندگی ایران
 
 

*****************************

 منشا و هویت ژنتیکی ایرانیان1
 

*****************************

سی سال پس از مذاکرات مخفیانه با سولیوان!
 
 

******************************

تحریف در قرآن
 
 

******************************

چرا حافظ محبوب است؟
 

****************************
معنا و تفسير غزليات حافظ

 

******************************

علت تحولات اجتماعی....

***************************


http://efsha.squarespace.com/blog/2008/3/6/1-1.html
مجازات ملایان پس از برکناری از قدرت
 
 

**********************************

آیا راهی و ارزشی برای اتحاد اېوزیسیون ایرانی موجوداست؟

********************************** 
 

چرا اتحاد حاصل نمیشود؟
 
 

*********************************** 
 آیا امکان باز تولید استبداد در پی پیروزی جنبش سبز وجود ندارد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/1/18/956557862221.html
 
  
 

***********************************

نگاهی بنظرات سکسی ملایان جمهوری اسلامی
 
 
شعر ترکی حیدرباباوترجمه فارسی آن
 
 
سرمایه داران جهان خوار
 
رضا شاه صدمه زننده به ایران یا حافظ آن
 
مسایل ایران فقط سیاسی نیست نگاهی برهبری اپوزیسیون از این زاویه
آیا الله- یهوه و خدای عیسی همان خدای اصلی عالمند؟
 
 باز تولید استبداد در ایران چگونه صورت میگیرد
ارزشهای دینی و ملی استبداد زا حکومت استبدادی و در نتیجه عقب ماندگی ایران را سبب میشود
 
تاریخ آذربایجان در اوایل قرن بیستم
باندی که رضا شاه را بقدرت رساند
تجلیل کنندگان رضا شاه نیروهای وابسته بسرمایه داران جهان خوار هستند
 
 
 
درباره هویت ایرانی - دکتر عطا هودشتیان
واقعیاتی در باره محمد رضا شاه1320-1357
باستان شناسان آلمانی هم دیکتاتوری و آدم کشی کورش را تایید کردند
كتابهاى درسى تركى كودكان در دوره دولت تركي- آزربايجاني قاجار - سؤزوموز
مسخره بازی با«کورش»:از جشن های 2500 ساله تا «بسيجی» کردن کورش 
چگونه برای ما تاریخ ساختند و ما را چاپیدند
به معصومیتهایی که در آتش سوختند.
- Economy should be Democratic-اقتصاد باید دمکراتیک بشود
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/9/6/-economy-should-be-democratic.html
ماجرای ارمنی های نازنین در پناه روسیه و ملایان
حکومت عدل علی فریب است
امیر کبیر؛ بهاییان و مصدق
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/1/12/306069625989.html
ایا دینهای بابی و بهایی یک نوع رنسانس دینی ایرانی بود؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/1/14/142143473545.html
1.............مشخصات یک سایت خوب گفتمانی چیست
http://efsha.squarespace.com/blog/2008/3/5/1.html
ناسیونالیسم چیست؟ آیا در تضاد با حقوق بشر است؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/6/19/452862936114.html
فردوسی ایدئولوزیک هشتاد ساله است و فردوسی اصلی هزار و هشتاد ساله
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/6/13/521351973555.html
شما چی فکر می کنید؟ _علیزاده طوسی
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/7/5/_.html
 
 
مسئله ایران چیست؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/6/5/152597720474.html
دکتر ضیا صدرالاشراف :اشکال حکومت در ایران - ویدئو
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/4/18/031865225131.html
فاشیزم در فاشیزم - Farhad Vakof
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/10/21/-farhad-vakof.html//
ثواب لواط برای بازجو
خمینی نوکر جهانخواران سرمایه دار و مزدور ضد ایرانی
http://efsha.squarespace.com/blog/2009/8/21/167827672667.html
خمینی در روز کودتای مرداد در خیابانها بنفع شاه کار میکرد
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/8/20/296385958860.html
چگونه مبارزه مداوم غیر خشونت زا با دیکتاتور بکنیم
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/9/4/952514888474.html
بکسانی که مسایل ایران را فقط سیاسی میبینند وتقاضای انقلابی مسلحانه دارند چه باید گفت؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/9/21/935534028182.html
آیا روشنفکران بدنبال خمینی بودند و یا مخالف خمینی
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/1/15/340166869537.html
همسویی رضا شاه با هیتلر نژاد پرست
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/3/26/927951641082.html
ملاقات مادر شاه با هیتلر و با استالین
http://efsha.squarespace.com/blog/2010/12/17/042528131223.html
آیا جهان میتواند خطر جنگ جهانی را پس بزند؟Thrid Wrold War is a crime
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/10/5/thrid-wrold-war-is-a-crime-against-humanity.html
چرا انقلاب شد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2009/3/3/107775568005.html
فاجعه سینما رکس آبادان/ بخش دوم و پایانی
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/2/11/858667415467.html
بکسانی که حقوق بشر و دمکراسی را دروغین و دامی برای کشور میدانند چه باید گفت
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/2/12/702504942419.html
نقدی بر برنامه رادیو بی بی سی در باره سکولاریسم
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/9/30/855780752430.html
علل شکست انقلاب بهمن را لازم است مطالعه کرد
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/8/28/915092774616.html
چرا انقلاب مشروطیت شکست خورد؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/8/6/964861023839.html
نجات ایران در بر پایی حکومتی دمکراتیک بر اساس ارزشهای حقوق بشری و رفتن بسوی خودکفایی علمی و اقتصادی است
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/8/4/542925698210.html
کسروی مزدور رضا شاه و مبلغ ایدئولوژی ایران باستانی وی
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/7/25/597270003773.html
چرا از تمدنهای غیر آریایی ایرانی تجلیل نمیشود؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/7/12/874526581111.html
مسئله ایران چیست؟
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/6/5/152597720474.html
اشعار جعلی در شاهنامه
http://efsha.squarespace.com/blog/2011/11/20/183233404525.html
نگاهی به فدرالیسم در ایران
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/3/12/461895189072.html
ناسیونالیسم سلسله پهلوی
http://efsha.squarespace.com/blog/2012/6/22/252154768527.html

تعریف دمکراسی بنده و این رفیق کمونیست ما

 

Posted on Saturday, April 26, 2025 at 09:02PM by Registered Commenterافشا | CommentsPost a Comment

دزدی های رضا شاه مزدور بیگانه

رضاشاه در دوره حکومتش توانست به شیوه‌های گوناگون مال‌اندوزی کند و بر فهرست اموال و زمین‌هایش بیفزاید
و با اختناق و استبداد صدای مخالفان را خفه کند، اما به محض سقوطش صدای اعتراض‌ها برخاست و داده‌های جدید زمین‌خواری‌اش برملا شد و دهان به دهان گشت. اعتراض‌ها به زمین‌خواری رضاشاه دولت را واداشت به فکر لایحه‌ای برای چگونگی بازپس دادن زمین‌ها بیفتد؛ شرطی که شاه جوان نیز بر آن صحه گذارده بود و برای مشروع کردن حکومت نوپایش نیازمند آن بود. همین شرایط کافی بود تا در فضای هرج و مرج گونه و بی‌ثبات ابتدای حکومت محمدرضا پهلوی، نمایندگان مجلس زبان ناطق مردم شوند و مهم‌ترین اعتراض‌ها به این زمین‌خواری‌ها در مجلس عیان شود. در نهایت نیز پس از مباحثات بسیار راه حلی قانونی برای آن تعریف شد.

طمع رضاشاه برای تملک زمین‌ها چندان بود که سفیر انگلیس از «حرص غریب» او «نسبت به زمین» می‌گوید: حرصی که «مالکان را روانه زندان می‌کند مگر اینکه با فروش املاکشان به وی موافقت کنند و اشتهای سیری‌ناپذیر وی به‌اندازه‌ای است که عجیب نخواهد بود اگر چند صباح دیگر کسی بپرسد چرا اعلیحضرت بی‌درنگ همه ایران را به نام خود به ثبت نمی‌رسانند...».4
 
وی بخشی از این املاک را با مصادره مستقیم، بخشی را از طریق نقل‌وانتقال مشکوک اموال دولتی و بخش دیگر را از طریق آبیاری زمین‌های بایر و سرانجام بخشی را نیز با مجبور کردن زمین‌داران بزرگ و کوچک برای فروش زمین‌هایشان به‌دست آورده بود.5
 
البته رضاشاه از صورت قانونی دادن به اقدامات خود غافل نبود؛ چنان‌که صدرالاشراف در خاطراتش دراین‌باره نوشته است: «غرور رضاشاه کمتر از هیتلر نبود و بازهم درصدد تحصیل قوانین مناسب مطامع خود بود از قبیل قانون اجازه فروش املاک موقوفه‌ای که نفرت زیاد در مردم ایجاد کرد یا استثنا در قوانین مانند قانون مالیات بر ارث و صلح بلاعوض که خاندان سلطنت از پرداخت مالیات مستثنا بودند».6
 
کسی هم یارای مخالفت با اقدامات او را نداشت؛ زیرا در مدت‌زمانی کوتاه شاه و دولت به چنان قدرتی دست ‌یافته بودند که هیچ‌کس نمی‌توانست در برابر تصرفات خصوصی و عمومی آنها در دارایی‌های خصوصی مردم به‌خصوص در روستاها ایستادگی کند7 تا اینکه پایان سلطنتش رقم خورد و رضاشاه از ایران رفت.

واکنش‌ها به زمین‌خواری رضاشاه
جامعه بسته رضاشاهی با پایان حیات سلطنت پهلوی اول، فروپاشید. در هرج و مرج سال 1320 فضا برای تنفس جریان‌های سیاسی، منتقدان و مخالفان باز شد. ماجرای زمین‌خواری شاه گذشته به متن مطبوعات راه یافت و برای نمونه روزنامه «داد» در گزارشی تفصیلی درباره زمین‌خوارگی رضاشاه نوشت: «دولت در شهرستان گرگان، ۱۲۵ پارچه قریه و قصبه مهم، که اغلب آن قرای شش‌دانگی بوده، داشته [است]. وزیر دارایی وقت، مثل اینکه از کیسه فتوت خودش بخشش می‌کند، تمام این ۱۲۵ پارچه خالصه دولت را فقط و فقط در مقابل 75 هزار تومان به شاه سابق (رضاشاه) انتقال داده که تنها سه دانگ قصبه مهم کردکوی و مزارع تابعه آن، که از جمله ۱۲۵ پارچه مورد انتقال بود، بیش از ۲۲۵ هزار تومان، یعنی سه برابر وجهی که برای ۱۲۵ پارچه داده شده، ارزش داشته است».8
 
در واقع با خروج شاه اطلاعات و داده‌های زیادی از زمین‌خواری شاه تبعیدی برملا شد. حتی به نوشته بولارد، نماینده انگلیس در مذاکرات با شاه، این زمین‌ها به موضوع مذاکرات متفقین با شاه نیز راه یافت و یکی از شروط متفقین برای شاه جوان، بازگرداندن املاک و دارایی‌های ملی بود که به‌صورت غیرقانونی به دست پدرش تصاحب شده بود.9 محمدرضا پهلوی نیز پذیرفت و املاک پدرش را در اختیار دولت قرار داد تا به مالکان اصلی آن بازگردانده شود. هرچند در نهایت بر سر این املاک مشاجره‌های بی‌پایانی درگرفت که می‌توان آن را در متن مذاکرات سیزدهمین دوره مجلس شورای ملی از 10 آذر 1320 تا 27 خرداد 1321 دید؛ مشاجراتی که می‌تواند مهم‌ترین واکنش جامعه ایرانی نسبت به زمین‌خواری رضاشاه باشد؛ چرا که نهاد قانون‌گذاری را وادار به تصویب قانون برای حل این مسئله کرد و نمایندگان مجلس به عنوان وکلای مردم هر کدام به‌صراحت از زمین‌خواری رضاشاه شکایت می‌کردند؛ برای نمونه مویداحمدی در مجلس شورای ملی دراین‌باره گفته است:
«شاه سابق را می‌دانم هفده سال در این مملکت سلطنت کرد و این را تقسیم به روز که بکنیم تقریبا شش‌هزار می‌شود و ایشان 44هزار سند مالکیت صادر کرده‌اند. تقسیم که بکنیم روزیایشان 44هزار سند مالکیت صادر کرده‌اند. تقسیم که بکنیم روزی 
هفت سند ایشان گرفته‌اند»؛ سخنی که با تمسخر نماینده دیگر با عنوان آقا سیدیعقوب و خنده دیگر نمایندگان مواجه شد که «خدا هم همچو کاری نمی‌توانست بکند..

در نهایت نیز این مباحثات به تصویب ماده واحده‌ای برای شکایت صاحبان زمین غصب‌شده منجر شد تا اعتراض‌های به‌حق صاحبان واقعی زمین‌ها از زمین‌خواری رضاشاه به تقویم قانون‌گذاری کشور راه پیدا کند و صورتی قانونی پیدا کند.
چگونه این ثروت کلان در مدت زمان محدودی فراهم گردید؟ از راهی بسیار سهل و آسان! در اوایل کار وزارت دارایی به صاحب ملک دستور میداد که چون نباید در محل علاقه ملک و آبی داشه باشد، لذا ضروری است که املاک خود را به «شخص صلاحیت داری» (که صلاحیت آن را کمیسیون دولتی در محل تعیین میکرد) بفروشد و الا وزارت دارایی املاک وی را متصرف خواهد شد. البته اکثرا «شخص صلاحیت دار» خود وزارت دارایی بود که یا ملک را تصرف میکرد و یا به ثمن بخس و به زور آن را میخرید و سپس به رضاشاه منتقل مینمود.
نمونه

شیر و خورشید

وزارت دارایی

«ورثه جعفرقلی اسعد

«چون مقرر است که شما در حوزه خوزستان دارای ملک و علاقجات آب وخاکی نباشید علیهذا مقتضی است از این تاریخ تا مدت یکسال به اشخاصی که صلاحیت آنها برای خریداری املاک شما از طرف کمیسیونی که در محل تشکیل خواهد شد تصدیق شود، اقدام به فروش تمام املاک خودتان بنمایید. چنانچه پس از انقضای مدت مقرر، اقدام به فروش ننموده باشید وزارت دارایی املاک مزبور را تصرف نموده و درقبال بهای آن املاکی برای شما تهیه خواهد نمود.

_ ازطرف وزارت دارایی محمود بدر «از شماره نوزدهم سال دوم مرد امروز مورخه 24/2/23

* غارت از مردم

اما رضاشاه چگونه املاک را تصاحب می‌کرد؟ برخی از طرفداران رضاشاه عنوان کرده‌اند که او املاک را از مردم خریده است. براساس تاریخ، آن سال‌ها که حقوق ماهیانه کارمندان دولت بین 40 تا 100 تومان بود، رضاشاه خانه‌ای را به 3 ریال و دکانی را به یک ریال معالمه کرد. پس در واقع رضاشاه اراضی و املاک را نمی‌خرید، بلکه به زور تصاحب می‌کرد. اسناد تاریخی می‌گوید سفیر آمریکا در تهران در یکی از گزارش‌هایش نوشت که رضاخان برای اراضی هر قیمتی که دلش بخواهد می‌پردازد.

از این رو هنگام خروج اجباری رضاخان از ایران، او ثروتمندترین پناهنده جهان لقب گرفت. رضاخان برای تصاحب املاک روش‌ها و شیوه‌های متفاوتی داشت. او با فرستادن افسران خود به شمال دستور می‌داد که هر ملک مرغوبی را دیدند، برایش بگیرند. برخی از آن روش‌ها عبارتند از مصادره مستقیم، تملک اراضی بدون‌صاحب، نقل‌ و انتقال مشکوک اموال دولتی، آبیاری اراضی بایر و به‌اصطلاح آبادانی آن‌ها و اجبار زمین‌داران بزرگ و کوچک برای فروش املاکشان به قیمت‌های کم و ناچیز.

فکر میکنم در این که رضا شاه دزد زمینهای مردم بود - شکی وجود ندارد. حالا به دزدی های نوع دیگر این بزرگترین شاه دزد در تاریخ ایران می پردازم.شاه با این دزدی ها ثروت نقدی زیادی اندوخته بود که محمد قلی مجد کل این ثروت نقدی را برابر با ده سال بودجه کشور برآورده کرده است ۰مطابق ارزش ریال آن وقت - دویسن میلیون دلار جه حتی راکفلر هم این ثروت را آن وقت نداشت.

محمدقلي مجد در 26 اسفند 1324 ش. در تهران به دنيا آمد. تحصيلات خود در دانشگاه هاي سن اندريو (1970)، منچستر (1975) و کرنل (1978) با درجه دکترا به پايان برد و به تدريس در برخي از دانشگاه هاي ايالات متحده آمريکا، از جمله دانشگاه پنسيلوانيا (1993 -1998)، مشغول شد. در اين سال ها مقالات متعددي از مجد در نشرياتي چون مجله آمريکايي اقتصاد کشاورزي، مجله مطالعات دهقاني، مجله بين المللي مطالعات خاورميانه، مطالعات خاورميانه، و مجله خاورميانه انتشار يافت. دکتر محمدقلي مجد از سال 1999 به طور تمام وقت به تحقيق و تأليف در حوزه تاريخ معاصر ايران اشتغال دارد.

از مصاحبه محمد قلی مجد با شهبازی نوشته زیر تهیه شده است:

شهبازي: کتاب جنابعالي را با عنوان بريتانيا و رضا شاه: غارت ايران مطالعه کردم و برايم بسيار جالب بود. اين کتاب اهميت فراوان دارد زيرا اولين پژوهشي است که دربارۀ تاريخ ايران در دوره رضا شاه بر بنياد اسناد علني شده وزارت خارجه آمريکا صورت مي گيرد. تا آنجا که اطلاع دارم تاکنون کسي از اين اسناد براي شناخت تاريخ دوره رضا شاه استفاده نکرده است. آيا اين تلقي درست است؟ و اين اسناد از نظر تاريخي چه اهميت خاصي دارد؟

مجد: به نظر مي رسد من اولين کسي هستم که از اسناد علني شده آمريکايي براي بررسي تاريخ ايران در طول سال هاي 1921 -1941 استفاده کرده ام. اسناد وزارت خارجه آمريکا متعلق به سال هاي 1921 -1941 حدود سي سال پيش در اختيار محققين قرار گرفت. روشن است که تعدادي از نويسندگان از وجود اين اسناد مطلع بودند. مثلاً، ارجاعاتي به اين اسناد در کتاب خانم استفاني کرونين دربارۀ ارتش ايران در سال هاي 1910 -1926 يا در کتاب آقاي سيروس غني دربارۀ صعود رضا پهلوي ديده مي شود. ولي تعجب آور است که پژوهشگران از اين اسناد استفاده نکردند و کار خود را محدود به اسناد وزارت خارجه بريتانيا نمودند. اين پرسش بجاست که چرا آن ها بر اسناد آمريکايي چشم پوشيدند؟

ميان عملکرد دولت هاي آمريکا و انگليس در زمينه انتشار اسناد طبقه بندي شده تفاوت جالبي وجود دارد. در آمريکا قانون آزادي اطلاعات وجود دارد. طبق اين قانون دستگاه هاي دولتي موظف اند پس از گذشت 30 سال اسناد طبقه بندي شده خود را علني کنند و اگر بخواهند سندي را همچنان در حالت طبقه بندي شده نگه دارند، بايد دليل موجهي ارائه کنند. در چنين مواردي، محقق مي تواند با استناد به قانون آزادي اطلاعات خواستار علني شدن سند فوق شود. اگر دستگاه دولتي مربوطه امتناع کند، محقق مي تواند در دادگاه فدرال اقامه دعوي کند و سرانجام با حکم دادگاه سند را به دست آورد. بر اساس اين رويه، بسياري از اسناد تاريخي در اختيار محققين قرار گرفته اند.

در انگلستان مسئله کاملاً فرق مي کند. در اين کشور قانون آزادي اطلاعات وجود ندارد. دولت بريتانيا مي تواند اسناد را همچنان در حالت طبقه بندي شده نگه دارد و تنها اسناد گزيده و دستچين شده را در اختيار محققين قرار دهد. به علاوه، امکان اقامه دعوي محققان عليه دولت به خاطر علني نکردن اسناد تاريخي نيز وجود ندارد. به اين دليل، دستگاه هاي دولتي بريتانيا مي توانند تا هر وقت که بخواهند اسناد را در حالت طبقه بندي شده نگه دارند و از انتشار آن خودداري کنند. يک نمونه چشمگير و مهم، اسناد وزارت جنگ و اسناد نظامي انگليس در رابطه با ايران سال هاي 1914 -1921 است. اين اسناد هنوز در حالت طبقه بندي شده قرار دارند و اعلام شده که تا پنجاه سال ديگر، يعني تا سال 2053، علني نخواهند شد. حتي اگر اين پنجاه سال نيز طي شود، هيچ تضميني وجود ندارد که اين اسناد حتي در آن زمان نيز علني شوند. در اينجا، انسان حيران مي شود که انگليسي ها مي خواهند چه چيزي را پنهان کنند؟ من حدس مي زنم که در سال 2053 نيز تنها اسناد بسيار محدود و کم ارزش و بي خاصيت در دسترس محققان قرار خواهد گرفت. ولي عملاً تمامي کتبي که تاکنون دربارۀ تاريخ ايران در دهه هاي اوّل قرن بيستم نوشته شده، مبتني بر اسناد انگليسي است و روايت انگليسي از حوادث را منعکس مي کنند. براي مثال، اشاره مي کنم به کتاب هاي اولسون، هوشنگ صباحي، استفاني کرونين، محمدعلي کاتوزيان، و سيروس غني. اسامي ديگري را هم مي توان اضافه کرد.

در خاطرات پدرم خوانده بودم که پس از سقوط رضا شاه، بعضي از مردم، به ويژه دکتر محمد مصدق، گفته بودند که تمام درآمدهاي نفتي ايران در دوره رضا شاه عملاً به بهانه خريد مهمات و اسلحه به حساب هاي بانکي شخصي شاه در لندن و آمريکا ريخته مي شد. تصميم گرفتم که اين ادعا را نيز مورد بررسي قرار دهم. تنها يک نگاه ساده به اسناد مربوط به نفت و ماليه ايران و ارقامي که در اين اسناد ذکر شده بود کافي بود تا ثابت کند که ادعاي مصدق کاملاً درست بوده است. بله، عملاً تمامي درآمدهاي نفتي ايران در دوره رضا شاه، يعني رقمي در حدود 200 ميليون دلار، به حساب هاي شخصي او انتقال يافته بود. براي اين که عظمت اين رقم را دريابيم بايد توجه کنيم که کل بودجه دولت ايران در سال 1925 ميلادي حدود 20 ميليون دلار بود. جالب تر از همه، اکنون فاش شده که صدام حسين و پسرانش ميلياردها دلار در بانک هاي سويس ذخيره مالي دارند. منشاء اين ثروت انتقال درآمدهاي نفتي عراق به حساب هاي بانکي شخصي است. پيشگام اين کار، در هشتاد سال پيش، رضا شاه بود.

کته جالب ديگر در اين نقدها، به ويژه در مقاله استفاني کرونين، اين بود که مسئوليت بريتانيا در عملکرد سوء و ستمگري هاي رضا شاه کاملاً انکار و در واقع دولت بريتانيا تبرئه مي شد. آن ها ادعا مي کردند اين درست است که دولت بريتانيا به صعود رضا شاه "کمک" کرد ولي پس از آن رضا شاه کاملاً "مستقل" بود و لذا انگليسي ها هيچ مسئوليتي در قبال رفتار و کردار او ندارند. من در کتابم، برخلاف اين ادعا، ابعاد گسترده وابستگي رضا شاه به انگليسي ها را نشان داده ‎ام. مثلاً، طبق اسناد آمريکايي، حتي پس از قتل عام مشهد در سال 1935 نيز مسئوليت تأمين امنيت شخصي رضا شاه به دست انگليسي ها بود.

من به اين حملات چنين پاسخ دادم: در کتاب هاي مربوط به تاريخ ايران در دوره رضا شاه، و حداقل در شش کتابي که اخيراً منتشر شده، از اسناد انگليسي استفاده فراوان شده و من چرا بايد بار ديگر اين گزارش هاي ناقص و گمراه کننده را تکرار مي کردم؟ مردم از خواندن روايت هاي کهنه که مرتب تکرار مي شود خسته شده اند. اسناد آمريکايي چشم اندازهاي تازه و بسيار جالبي را عرضه مي کنند و به اين دليل من فقط از آن ها استفاده کردم.

شهبازي: اگر ممکن است خلاصه اي از يافته هاي پژوهشي خود را بيان کنيد و ارزيابي خويش را دربارۀ دوران حکومت رضا شاه بيان نمائيد. معمولاً عنوان مي شود که رضا شاه، به رغم ديکتاتوري و حکومت خشن پليسي در ايران، به روند نوسازي در ايران خدمت کرد. نحله خاصي از مورخين انگلوساکسون و همفکران و دوستان ايراني آن ها مايل اند که رضا شاه را به عنوان بنيانگذار ايران نوين عنوان کنند و البته مجبورند که برخي انتقادات را هم بيان کنند ولي در پايان تصوير رضا شاه به عنوان معمار نهادهاي جديد در ايران درخشش مي يابد. تلقي جنابعالي در اين رابطه چيست؟

مجد: بزرگ ترين افسانه اي که دربارۀ رضا شاه ساخته شده، معرفي او به عنوان "بنيانگذار ايران نو" و "مدرنيزه کردن ايران" به وسيله اوست. هشتاد سال است که اين دروغ را به خورد ما مي دهند. همانطور که اشاره کرديد، محافل خاصي در لندن در حال تهيه کتاب جديدي هستند که طي آن رضا شاه به عنوان معمار "ايران نو" مطرح مي شود. ويراستار اين کتاب استفاني کرونين است و عنوان آن چنين است: سازندگي ايران نو: 1921 -1941، دولت و جامعه در دوران رضا شاه پهلوي. من حدس مي زنم که در اين کتاب همان دروغ به شکلي بزرگ تر و آشکارتر تکرار شود.

اجازه دهيد به برخي از واقعيات اين "ايران نو" يا "ايران مدرن" در دوره رضا شاه اشاره کنم:

زماني که در سال 1941 رضا شاه ايران را ترک کرد، نود درصد جمعيت ايران بي سواد بودند. مي دانيد که خود رضا شاه هم بي سواد بود. سفير آمريکا در تهران رضا شاه را در زمان سلطنتش چنين توصيف کرده است: «پسر بي سواد يک روستايي بي سواد»، مردي که «تنها مقدار ناچيزي با توحش فاصله دارد.» حالا اين آدم را به عنوان يک "شاه فرهنگ پرور" معرفي مي کنند!

 

در سال 1941، يعني زماني که سلطنت رضا شاه به پايان رسيد، ايران يکي از عقب مانده ترين و يکي از فقيرترين کشورهاي جهان بود. به گزارش سال 1952 بانک جهاني دربارۀ ايران استناد مي کنم. در اين گزارش چنين آمده است: «طي چهل سال گذشته، جمعيت 13 الي 18 ميليون نفري ايران به طور عمده به کار کشاورزي اشتغال داشتند و تعداد اندکي از آن ها در کار تجارت و کارگاه بودند. به رغم فراواني مواد خام، نيروي کار و دستيابي به دريا، هيچ نوعي از صنعت سنگين و توليد مواد خام، به جز استخراج نفت، وجود نداشت. احتمالاً هيچ کشوري را در جهان نمي توان يافت که مانند ايران منابع مواد خامش مانع توسعه اقتصادي و سبب عقب ماندگي آن شده باشد. هنوز نيز، بدون شک، ايران داراي بزرگ ترين منابع نفتي با نازل ترين قيمت استخراج است.» اين عين عباراتي است که از گزارش بانک جهاني در سال 1952 نقل کردم. در اين گزارش سپس مقايسه اي ميان عقب ماندگي ايران و توسعه ترکيه طي همان دوره تاريخي به دست داده شده است.

اين "ايران نو"، که "رضا شاه کبير" معمار آن بود، يک ديکتاتوري بي رحمانه و خشن نظامي بود که در آن قانون اساسي و مجلس به شوخي شباهت داشت. اين "ايران نو" يکي از فقيرترين و عقب مانده ترين کشورهاي جهان زمان خود بود که نود درصد جمعيت آن بي سواد بودند از جمله خود رضا شاه. رضا شاه هر چند در زمينه بي سوادي به نود در صد مردم تحت سلطه خود شباهت داشت، ولي در يک چيز با آن ها متفاوت بود. او يکي از ثروتمندترين مردان جهان زمان خود به شمار مي رفت.

شهبازي: دربارۀ ثروت رضا خان در خارج از کشور نيز تصوير روشني در دست نيست. برخي از مورخين مدعي اند که گويا رضا شاه، به رغم حرص او در غصب اموال مردم در داخل ايران، اندوخته قابل توجهي در خارج نداشت. کتاب جنابعالي عکس اين قضيه را نشان مي دهد و ثابت مي کند که رضا شاه به طور مدام در حال انتقال بخش مهمي از ثروت خود به بانک هاي خارج بود.

مجد: رضا در يک خانواده فقير روستايي در منطقه سوادکوه مازندران به دنيا آمد. طبق اسناد آمريکايي، رضا در نوجواني به عنوان مهتر (نگهبان اسب) در هيئت نمايندگي بريتانيا مستخدم بوده است. طي دوران بيست ساله اي که او بر ايران حکومت کرد، بدون ترديد به يکي از ثروتمندان درجه اوّل جهان تبديل شد. اين موفقيت بزرگي است براي شخصي که زندگي خود را به عنوان يک روستايي بي سواد شروع کرده است. اثبات اين که رضا شاه يکي از ثروتمندان بزرگ جهان در زمان خود بود نسبتاً ساده است. اجازه دهيد به ميزان ثروت رضا شاه اشاره کنم:

رضا شاه شش الي هفت هزار روستا را در ايران به زور تملک کرد. اين املاک از فريمان در استان خراسان شروع مي شد و تا لاهيجان در استان گيلان امتداد داشت و عملاً بيش تر اراضي لرستان، شمال خوزستان و بيش تر کرمانشاهان، بخش مهمي از کرمان و تمامي مناطق جنوبي تهران، به ويژه ورامين، جزو املاک شاه بود. تمامي هتل هاي شمال ايران به رضا شاه تعلق داشت. مناطق پهناوري در تهران و شميران از مالکين بي دفاع آن ها به زور گرفته شد و در مالکيت شخصي شاه قرار گرفت. به اين ترتيب، رضا شاه نه تنها بزرگ ترين زمين دار قاره آسيا بلکه بزرگ ترين زمين دار در سراسر جهان بود.

رضا شاه تعدادي کارخانه هاي قند و شکر، ابريشم و نساجي احداث کرد. اين کارخانه ها به دولت ايران تعلق نداشتند بلکه ملک شخصي شاه بودند ولي هزينه احداث آن ها به وسيله دولت ايران پرداخت شد. ما بر اساس منابع متعدد، از جمله گزارش هاي آمريکائيان، مي دانيم که در سال 1941 رضا شاه 750 ميليون ريال در بانک ملّي تهران پول نقد داشت. اين رقم برابر است با 50 ميليون دلار زمان خود. من بر اساس اسناد وزارت خارجه و وزارت خزانه داري آمريکا نشان داده ‎ام که رضا شاه حدود 200 ميليون دلار در حساب هاي بانکي خود در خارج از کشور پول نقد داشت.

اين پول از کجا به دست آمد؟ مهم ترين منبع ثروت رضا شاه درآمدهاي نفتي ايران بود که طي ساليان سال به حساب هاي بانکي او در لندن، نيويورک، سويس و حتي تورنتو واريز مي شد. اسناد آمريکايي مکانيسم انتقال اين پول را به روشني نشان مي دهند. اين مکانيسم ساده بود. سهمي که کمپاني نفت انگليس و ايران به دولت ايران مي داد هيچگاه وارد ايران نمي شد. اين پول در بانک هاي لندن ذخيره مي شد و هر سال مجلس به اصطلاح تصويب مي کرد که درآمدهاي نفتي خرج خريد تسليحات شود. از اين به بعد اتفاق عجيبي مي افتاد و پول نفت ناپديد مي شد. طبق گزارش وزارت خزانه داري آمريکا و بانک جهاني، طي سال هاي 1921 -1941 کمپاني نفت انگليس و ايران 185 ميليون دلار به ايران پرداخت کرده است. اين پول چه شده است؟ طبق گزارش وزارت خارجه آمريکا در سال 1941، رضا شاه در اين زمان 100 ميليون دلار در حساب هاي بانکي خارج پول داشت. گزارش هاي تکميلي نشان مي دهد که او فقط در بانک لندن 150 ميليون دلار پول داشت. طبق گزارش وزارت خزانه داري آمريکا در همين سال، رضا شاه در نيويورک 18 ميليون و 400 هزار دلار پول داشت که 14 ميليون دلار آن به صورت پول نقد و طلا و 4/4 ميليون دلار آن به صورت سهام و اوراق بود. اين گزارش ها نشان مي دهد که رضا شاه مبالغ هنگفتي در بانک هاي سويس اندوخته شخصي داشت و همين طور در تورنتوي کانادا. طبق اين گزارش هاي کاملاً رسمي و معتبر، در سال 1941 مجموع ثروت رضا شاه در بانک هاي خارج به رقم 200 ميليون دلار رسيده بود. يعني در عمل تمامي درآمدهاي نفتي ايران طي سال هاي 1921-1941 به سرقت رفته بود.

غارت ايران به وسيله رضا شاه واقعاً عظيم بود. طبق اسناد آمريکايي، محصول زراعت روستاهايي که رضا شاه غصب کرده بود هر ساله به روسيه و آلمان صادر مي شد و پول آن به حساب هاي بانکي شاه در لندن، سويس و نيويورک واريز مي شد. درآمد صادرات ترياک ايران به هنگ کنگ و چين هم در حساب هاي بانکي شاه در لندن و نيويورک ذخيره مي شد. حتي گله هاي گوسفند و چوبهاي منطقه درياي خزر هم به روسيه صادر و به دلار تبديل شده و در بانک هاي خارج ذخيره مي شدند. توجه کنيد که در سال 1941 کل گردش پول بانک صادرات و واردات آمريکا صد ميليون دلار بود. در اين زمان رضا شاه دويست ميليون دلار پول نقد داشت. من تصوّر نمي کنم که راکفلر هم در آن زمان چنين پول نقدي در اختيار داشت. ما همچنين به طور مستند مي دانيم که رضا شاه بهترين قطعات جواهرات سلطنتي ايران را خارج کرد و فروخت. به اين ارقام اضافه کنيد هفت هزار روستا، هتل ها و کارخانه ها و غيره را.

در اينجا معمايي مطرح مي شود که بايد مورد بررسي قرار گيرد. هفت هزار روستا يعني هفت هزار ملک ششدانگي که رضا شاه از مردم و خرده مالکين ايراني غصب کرده بود، در طول دهه هاي 1950 و 1960 فروخته شدند ولي پول هاي نقد رضا شاه در بانک هاي خارج چه شد؟ ما مي دانيم که در سال 1957 پول نقد محمدرضا پهلوي در حساب بانکي اش در لندن حدود 20 ميليون پوند استرلينگ بود. ولي اين همه پول نيست. ثروت نقدي رضا شاه واقعاً به کجا رفت؟ و نيز اين مهم است که بدانيم اداره اين سرمايه عظيم با چه کسي و با چه مؤسسه خارجي بود؟

 

 

Posted on Thursday, April 24, 2025 at 12:01AM by Registered Commenterافشا | CommentsPost a Comment

رضاشاه مستبد بود نه ملی گرا (۵)، فرید انصاری دزفولی

رضاشاه مستبد بود نه ملی گرا (۵)، فرید انصاری دزفولی

{درست یکسال بعد از کودتا یعنی در سوم اسفند ۱۳۰۰ خورشیدی، به اصطلاح رضاشاه ملی گرا، ابلاغیه رسمی صادر و اعلام می دارد که مسبب حقیقی کودتا منم و بطور جدی از بحث روی این موضوع مهم تاریخی جلوگیری کرد. دراین ابلاغیه بلند بالا رضاخان، صراحتا اظهار می‌کند که «بی‌جهت اشتباه نکنید و از راه غلط، مسبب کودتا را تجسس ننمایید. با کمال افتخار و شرف، به شما می‌گویم که مسبب حقیقی کودتا منم و با رعایت تمام معنا، این راهی است که من پیموده‌ام و از اقدامات خود، ابدا پشیمان نیستم».}
در چهار مقاله قبل در مورد مفهوم ملی گرائی ایرانی و کودتای اول رضاخان توسط انگلیسی ها به روشنی و با سند و مدرک بطور آشکار چرائی و ماهیت کودتای انگلیسی را توضیح دادیم. در ادامه مطلب در مورد کودتای دوم رضاخان توسط انگلیسی ها توضیح خواهم داد آما قبل از آن قدری شرایط قبل از کودتای دوم رضاخان را شرح خواهم داد.
گفته شد که سوم اسفند ماه سال ۱۲۹۹ خورشیدی تهران با بهت و اضطرابی ناشناخته روز خود را آغاز کرد. شب پیش از آن، صدای شلیک چند تیر توپ و هیاهوی سوارانی که در کوچه‌ها و گذرها به شتاب می‌تاختند. در صبح چهارم اسفند، مردم حضور نظامیان مسلح و اسلحه بدست را در معابر و چهارراه‌های اصلی و مراکز دولتی و نظامی شهر مشاهده نمودند و دیری نکشید تا دریافتند «رضاخان میرپنج» تهران را با دو هزار و پانصد تن از نیروهای قزاق به تسخیر خود درآورده است.
رضا خان برای آن که قدرت و هیبت خود را به همگان نشان دهد، اعلامیه‌ای در نه ماده صادر کرد که در سر‌آغاز آن، این عبارت تند و آمرانه خودنمایی می‌کرد: «حکم می‌کنم» این اولین جمله‌ای بود که رضاخان خطاب به آحاد ملت ایران ادا نمود و از آن پس، هر چه کرد، بر مبنای همان عبارت کوتاه بود؛ «حکم می‌کنم»!
از کودتای ۱۲۹۹ تا سال ۱۳۰۴رضاخان با طراحی و انجام ترفند‌های مختلف مثل بلوای نان و بگیر و ببندهای بی محاکمه و تصاحب اموال عشایر و متمولین و صاحب منصبان، و مداخله در امور دولت ها، و ایجاد رعب و وحشت در جامعه، البته تحت حمایت پنهان و آشکار برنامه ریزان انگلیس و به اتکای قوای نظامی زیر دست خود، به آشفتگی‌های اجتماعی و سیاسی آن دوران دامن میزد، تا بتواند شرایط را برای رسیدن به نخست وزیری و سپس ساقط کردن سلسله قاجار از طریق اشغال مجلس فراهم سازد.
بعد از کودتای انگلیسی روزنامه های تهران، موضوع کودتا را مورد بحث قرار می دهند، مقالاتی تند و آتشین انتشار می دادند و نسبت به کودتاگران، قضاوت و داوری می‌کردند، برخی از این نشریات که از پشت پرده کودتا مطلع نبودند، نصرت‌الدوله را عامل کودتا دانسته و معرفی می کردند و به او حمله می نمودند. چون در برخی از این مقالات، نسبت به کارکنان کودتا حمله شدید و توهین آمیز می‌نمودند، به رضاخان برخورده بود، لذا درست یکسال بعد از کودتا یعنی در سوم اسفند ۱۳۰۰ خورشیدی، او ابلاغیه رسمی صادر و اعلام می دارد که مسبب حقیقی کودتا منم و بطور جدی از بحث روی این موضوع مهم تاریخی جلوگیری کرد. در این ابلاغیه بلندبالا رضاخان، صراحتا اظهار می‌کند که «بی‌جهت اشتباه نکنید و از راه غلط، مسبب کودتا را تجسس ننمایید. با کمال افتخار و شرف، به شما می‌گویم که مسبب حقیقی کودتا منم و با رعایت تمام معنا، این راهی است که من پیموده‌ام و از اقدامات خود، ابدا پشیمان نیستم». و در پایان، به روزنامه‌نگاران تأکید می‌کند که «صریحا اخطار می‌کنم که پس از این، بر خلاف ترتیب فوق، در هر یک از روزنامه‌ها از این بابت ذکری بشود به نام مملکت و وجدان آن جریده را توقیف و مدیر و نویسنده آن را هم هر که باشد، تسلیم مجازات خواهم نمود».

 

عبدالله مستوفی دربارۀ مداخلات غیرقانونی و بی رویه رضاخان می نویسد: «تعدی و تجاوزات سردارسپه، و مداخلات بی رویه او در سایر کارهای عمومی، همچنان ادامه دارد، با اینكه قوام السلطنه، در بدو ریاست وزرای خود به متحصنین مجلس وعده كرده بود كه عنقریب حكومت نظامی را موقوف خواهد كرد، نتوانسته بود سردارسپه را متقاعد، و به وعده خود وفا نماید. سهل است، بعد از استعفای دكتر مصدق از ایالت آذربایجان، و رجوع كارهای ایالتی آنجا به نظامیان. در تبریز و سایر شهرهای این ایالت هم، حكومت نظامی اعلام شد. گذشته از جاهايي كه رسما حكومت نظامی داشت، رفتار نظامیان در کلیه محل هايي كه پادگان نظامی برقراربود، نسبت بحكام محل خشن و تحقیرآمیز و مانند رویه روسای قشون خارجی بود، كه مملكت را به قهر و غلبه تصرف كرده باشند. مردمی كه بحقوق آنها تخطی میشد، قدرت هیچگونه تعرض نداشته، و به عمال قلمی دولت هم كه مراجعه می کردند، آنها را از خود بیچاره تر می دیدند. یحیی دولت آبادی با اشاره تهدیدات و رفتار خشونت آمیز رضاخان برعلیه میرزا حسن مشیرالدوله چنین مینویسد: «سردارسپه به سمت وزارت جنگ گهگاه درهیأت وزراء حضور مییابد برای دادن دستورهایی به آنها، که مجبورهستند هر چه امر کند، اطاعت نمایند.
مشیرالدوله درطلیعۀ دستور ریاست خود حفظ قوانین جاری مملکت را، از روی اساس مشروطیت، اوّل وظیفۀ خود دانسته است در صورتی که برای او اختیاری نیست و هر ساعت در تهدید وزیر جنگ و فرماندۀ کلّ قوا است. روزی امیر اقتدار محمودخان انصاری، که گاهگاه به نیابت و نمایندگی از طرف وزیرجنگ درهیأت وزرا حاضرمیشود، به دستور وزیر جنگ با مشیرالدوله در هیأت خشونت میکند و «به او میفهماند که باید کنارهگیری نماید».(1)
شرح کارنامه اعمال و رفتار رضاخان را در مقاطع مختلف از کودتای اول تا کودتای دوم، همچنین از روزی که انگلیسی ها او را آوردند، تا آن زمانی که او را از صحنه سیاسی ایران بیرون راندند و بردند مورد نظر و توجه قرار خواهیم داد تا بیشتر معنای اقتدارگرایانه و تحکم آمیز «حکم می‌کنم» را برای نسل جوان و نسل های آینده روشن سازیم.
در سال ۱۳۰۱، در دوران نخست وزیری احمد قوام، رضاخان، وزیر جنگ می شود، احمد قوام به عنوان نخست وزیر، بعلت کارشکنی های رضاحان و حامیش انگلیس نتوانست کاری انجام دهد و به موفقیتی در امور کشورداری دست یازد. انگلیسی ها از هیچ‌گونه کارشکنی بر علیه دولت قوام توسط سردار سپه و عواملش پروائی نداشتند. نتیجه اینکه چون قوام کاری از پیش نبرد و در کشمکش دائم با رضاخان بود نتوانست به موفقیتی دست یابد. در چنین وضعیتی، احمد قوام نتوانست بیش از هفت ماه در حکومت بماند و روز پنجم بهمن ۱۳۰۱ استعفای خود از نخست‌وزیری را به احمدشاه تقدیم کرد.

پس از سقوط دولت دوم احمد قوام، حسن مستوفی برای پنجمین بار به نخست‌وزیری منصوب شد. در کابینه او، رضاخان، همچنان وزیر جنگ باقی ماند.

عمر دولت حسن مستوفی هنوز به چهار ماه نرسیده بود که مورد استیضاح قرار میگیرد. او روز ۲۱ خرداد ۱۳۰۲، پیش از اینکه استیضاح به رأی گذاشته شود، با گفتن آن جمله معروف «من نه آجیل می‌دهم، نه آجیل می‌خورم» استعفای دولت خود را اعلام کرد و از مجلس بیرون رفت.

حسن مستوفی از جمله شخصیت‌های پاکدامن و خوشنام اواخر قاجار بود.

پس از استعفای حسن مستوفی، حسن پیرنیا برای چهارمین بار نخست‌وزیر شد و رضاخان همچنان وزیر جنگ باقی ماند. همزمان، چهارمین دوره مجلس شورای ملی به پایان رسید، بی‌آنکه انتخابات انجام شده باشد. در نتیجه، مهم‌ترین ماموریت این دولت برگزاری انتخابات مجلس پنجم بود.

از همان آغاز دولت چهارم حسن پیرنیا، رضاخان دیگر قصدش برای تصاحب کرسی صدارت را پنهان نمی‌کرد. پرسی لورن، سفیر انگلیس در شهریور ۱۳۰۲، در گزارشی به لندن نوشت که: «... رضاخان به او گفته است که سیاستمداران یکی پس از دیگری آمده‌اند و رفته‌اند و این تغییر و تبدیل‌ها هیچ نتیجه‌ای نداشته است. امور اداری و مالی کشور همچنان آشفته است. و او که ارتش را سازمان داده و نظم و امنیت را در کشور برقرار کرده، در انتظار فرصتی است تا امور اداری و اقتصادی را هم سروسامان بدهد.» یعنی کودتای دوم را انجام دهد.

از خرداد همان سال ۱۳۰۲ رضاخان در دربار احمدشاه هم جاسوس گذاشته بود و ستوان یکم منصور مزینی، افسر گارد، همه ی کارها، رفت‌وآمدها و ملاقات‌های احمدشاه را مرتباً محرمانه به رضاخان گزارش می‌داد.

در شانزدهم مهر ۱۳۰۲ خبر بازداشت احمد قوام، نخست‌وزیر پیشین، به اتهام دست داشتن در توطئه قتل رضاخان، وزیر جنگ، در تهران مثل توپ صدا کرد. احمد قوام یکی از سیاستمداران زیرک، نیرومند و بانفوذ عصر خود بود. بازداشت او به این صورت، با حکم رضاخان، همه بازیگران سیاسی آن دوره ایران و در رأس آنها شخص احمدشاه قاجار را وحشت زده کرد. همه فهمیدند که مرکز قدرت، نه در کاخ سلطنتی و نه در کاخ نخست‌وزیری بلکه در وزارت جنگ است. سردارسپه در عمل دیکتاتور مطلق ایران شده بود و همه امور را در دست داشت.

حسین مکی در « تاریخ بیست ساله ایران» - جلد دوم - می نویسد: سردارسپه، قوام السلطنه را توقیف کرد (به اتهام توطئۀ قتل سردارسپه). مخالفین سردارسپه مرعوب شده و کابینۀ مشیرالدوله مقاومت خود را در برابر تهدیدات وزیر جنگ از دست داد. سردارسپه پس از دستگیری قوام به وسیلۀ یکی دو نفر از امرای لشکر، رئیس الوزرا و برخی از وزرای دیگر را تهدید کرد که اگر استعفا ندهند چنین و چنان خواهم کرد، و بر اثر همین تهدیدات هم کابینۀ مشیرالدوله تصمیم به استعفا گرفته قبل از ظهر روز 29 میزان 1302خورشیدی درقصر صاحبقرانیه به حضور شاه رفته استعفانامۀ خود را تقدیم کرد.» (2)

در فضای ارعابی که وزیر جنگ ایجاد کرده بود تا به نخست وزیری دست یابد، حسن پیرنیا، ادامه کار را ممکن ندید و روز ۲۹ مهر ۱۳۰۲ از نخست‌وزیری استعفا کرد. دولت او تنها چهار ماه دوام آورده بود.

پس از استعفای حسن پیرنیا، احمدشاه از او خواست تا برگزاری انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی استعفایش را به تعویق بیندازد که پیرنیا نپذیرفت. احمدشاه بار دیگر نخست‌وزیری را به حسن مستوفی پیشنهاد کرد. او هم نپذیرفت. احمد قوام که یک هفته پیش از آن، به تبعید رفته بود. برادر بزرگ‌ترش، حسن وثوق هم که مرد کاردانی بود، به سبب گرفتن رشوه برای عقد قرارداد ۱۹۱۹ از رده خارج شده بود.
احمدشاه با اینکه میدانست سردارسپه نوکر انگلیسی ها است و قانون شکنی و زورگویی می کند ولی چون تمام رئیس الوزرای سابق که مورد اعتمادش بودند حاضر به قبول نخست وزیری نیستند به ناچار به ریاست وزرائی سردارسپه تن داد.
احمدشاه امروز در گفت و گو با بصیرالدوله در مورد رضاخان وزیر جنگ گفت این که میگویند «تمام رفتار و اقدامات وزیر جنگ به نقشه سفارت انگلیس است، بر خود من هم پوشیده و پنهان نیست. کاملاً مطلع و مستحضرم که وزیر جنگ نوکر آنهاست. هر چه را که میل آنهاست او انجام میدهد.» وی در ادامه به بصیرالدوله گفت: «الآن کار وزیر جنگ به جایی رسیده که قدرتش از ناصرالدین شاه هم بیشتر شده» است.(3)
احمدشاه به قول افضل الدین کرمانی چون دید که «میدان عمل از مبارزان کفایت خالی است و صدر وزارت از مبٌرزان سیادت عاطل»، ناچار به ریاست وزرایی سردارسپه تن داد. بدین طریق به قول مرحوم هدایت: «سردار سپه که طبعاً صاحب عزم و رأی قوی بود، عذر مشیرالدوله را خواسته خود کابینه تشکیل داد...» و به روایت مرحوم بهار: «مشیرالدولۀ پیرنیا را از پشت میز ریاست وزرا عذر خواستند و خود زمام امور را بدست گرفتند.» این وقایع در 6 آبان 1302(ربیع الاول 1342) یعنی قریب چهار ماه بعد از زمامداری مشیرالدوله بود، و این آخرین زمامداری اوست.»(4)
این‌گونه شد که احمدشاه علیرغم میل باطنی‌اش، چاره‌ای جز صدور فرمان نخست‌وزیری به‌نام رضاخان نیافت و این فرمان را روز چهارم آبان ۱۳۰۲ امضاء کرد و کمتر از یک سال پس از بازگشتش از سفر قبلی، فوراً به تدارک سفر اروپا پرداخت. سفر شاه بیشتر از همه رضا خان را خوشحال کرد. زیرا او در پی این بود از خاندان قاجار خلع ید کند تا خود بتواند شاه کشور شود. در واقع احمدشاه پی به اهداف رضاخان و انگلیس برده بود که رضاخان می خواهد یک‌بار دیگر کودتا کند و این‌بار شاه و ولیعهدش را به زندان بیندازد. او حتی به پرسی لورن، سفیر انگلیس، گفته بود که ترجیح می‌دهد روزی که رضاخان کودتا می‌کند، او در ایران نباشد.
با رفتن سفر بی بازگشت احمد شاه و رئیس الوزرا شدن رضاخان اکنون او عملاً دیکتاتور ایران است. یک ماه پس از انتصاب رضاخان به ریاست وزراء، کرنفلد چنین گزارش می کند:« رئیس الوزرا درانتخاب افراد برای پست های مهم به ندرت شایستگی و لیاقت اشان را در نظر میگیرد.» وی می افزاید :رضا خان در 22 نوامبر، درمراسم افتتاح نمایشگاه صنایع دستی، دو تن از افسران پلیس را به شدّت کتک زد؛ چون به او خوب سلام نداده بودند. حادثۀ مشابهی در 24 نوامبر تکرار شد؛ زمانی که رئیس الوزرا وارد وزارت عدلیه می شد، آخوندی که درآن حوالی بود ودر آن جلسه حضورداشت نابینا بود هنگام ورود رئیس الوزرا ازجای خود برنخاست او را کتک می زند (5)
وابستۀ نظامی آمریکا نیزدرمورد خشونت و بدرفتاری رضا چنین می نویسد: رضاخان، رئیس الوزرای جدید ایران، با اینکه اکنون بالاترین منصب سیاسی را دراین کشوراداره می کند، امّا هنوزنمی تواند اخلاق و رفتار دوران قزاقی خود را کنار بگذارد... وقتی که وزیرجنگ بود، افراد مختلفی را مورد ضرب و شتم قرارمی داد؛ رئیس الوزرا، افسران نظمیه، سردبیران روزنامه ها، افسران نظامی و....از جمله این افراد هستند. دردو هفته گذشته نیز چندین بارافراد مختلف مورد خشم و غضب رئیس الوزرا قرارگرفته اند که درتمام موارد شخص خاطی مستقیماً توسّط جناب رئیس الوزرا کتک زده شده است. همین اخیراً یک افسرپلیس ویک روحانی ، قربانی رفتار خشن وی شده اند. نبود کفّ نفس در شخصیت رضاخان و رفتار خشن او بسیاررقّت انگیز واسفناک است. همین موجب بدگویی دیگران به ویژه اتباع بیگانه می شود. یکی از روزنامه های تهران که از این رفتار رضاخان انتقاد کرده بود به سرعت توقیف شد. برای درک روانشناسی رفتار وی باید فضایی را که وی درآن رشدکرده است بررسی کنیم وبه نحوۀ تربیت وی توجّه نمائیم.»(6)
میرزا محسن معتمد التجار، نماینده تبریز دربارۀ رفتار متجاوزانه رضاخان و یاران نظامی وغیر نظامی او به حقوق مردم بنام « امنیت» که ناقض قانون اساسی است مورد انتقاد قرارداد، وی با نطق تاریخی خود درمجلس هشدار داد که: « حقیقتا خیلی ننگ آور و باعث تاسف است كه پس از 17 سال مشروطیت و آنهمه قربانیها، كه در راه آزادی داده شده، مجبور شویم كه در عوض اصلاحات اساسی، از نقض قانون اساسی، و اجرا نشدن سایر قوانین، شكایت كنیم. او می افزاید: دشمنان آزادی واستقلال مملكت، لاینقطع دركارو اتصالا نقشه های خودشان را توسعه میدهند وقریبا روزی میرسد كه نه سر میماند و نه دستار. بساط مشروطیت كه برچیده میشود، سهل است، استقلال مملكت را هم میبرند.... و حقیقتا در حیرت هستم. اوضاع حاضره را قطعا نمیتوان، مناسب و لایق و سزاوار اطلاق یك حكومت ملی دید..... . و ... نمایشاتی میشود، كه خیلی اسباب وحشت و پریشانی و نگرانی است. عملیاتی در مركز مملكت میشود، كه بنظر بنده، ممكن است در آتیه خیلی نزدیك، برای مملكت و ملت خطراتی را متوجه سازد. بدون مجوز قانون جرائد را میبندند، و مدیران آنها را توقیف، حبس، تبعید و زجر میكنند، و میزنند. چرا؟ برای اینكه از كثرت ظلم و تعدی و انتخاب اشخاص بد سابقه برای مأموریتها و اختلاسها و هزار مظالم دیگر، تنقید كرده، و دولتیان را براه راست دلالت و نصیحت مینمایند. اینها، عوض اصلاح احوال و مفاسد خودشان، متشبث به نقض قوانین میشوند. آیا برای جلوگیری ازخطرات متصوره، نمایندگان ملت، چه تصمیمی اتخاذ مینمایند....(7)
رضاخان بیست و ششمین نخست‌وزیر احمدشاه بود. عمر متوسط دولت‌ها در دوران پادشاهی احمدشاه تا پیش از نخست‌وزیری رضاخان تقریباً چهار ماه و نیم بود.

در کابینه‌ای که رضاخان روز پنجم آبان ۱۳۰۲ به احمد شاه معرفی کرد، وزارت جنگ را همچنان برای خودش نگه‌داشت و اهرم قدرت را به‌دست کس دیگری نداد.

رضا پهلوی نخست‌وزیر و وزیر جنگ
حسین دادگر معاون نخست‌وزیر
محمدعلی فروغی وزیر خارجه
سلیمان اسکندری وزیر فرهنگ
محمود جم وزیر دارایی
ابوالحسن پیرنیا وزیر دادگستری
سرلشکر خدایار خدایاری وزیر پست و تلگراف
امان‌الله اردلان وزیر فواید عامه
قاسم صوراسرافیل تبریزی کفیل وزارت کشور

احمدشاه قاجار یک هفته پس از امضای فرمان نخست‌وزیری رضاخان، روز یازدهم آبان ۱۳۰۲ برای سومین بار عازم اروپا شد. رضاخان نخست‌وزیر، احمدشاه را تا مرز عراق بدرقه کرد و به تهران بازگشت؛ در غیاب شاه و مجلس، او قدرت بلامنازع کشور شده بود.
پس از بدرقه احمدشاه و بازگشت به تهران، پهلوی با انتشار بیانیه‌ای برنامه دولتش را به اطلاع همگان رساند. خیلی مبهم و کلی: حفظ حقوق مملکت و اجرای قانون. در این بیانیه رضا پهلوی توضیح داد اکنون که ارتش را منظم و امنیت را برقرار کرده، قصد دارد همین نظم و ترتیب را در دیگر وزارتخانه‌ها هم برقرار کند.

ادامه دارد
  1. جمال صفری جلد 9 کتاب مصدق ، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران ص 8، به نقل از - یحیی دولت آبادی«حیات یحیی» جلد چهارم- انتشارات: عطّار- ص 249
  2. جمال صفری همان جلد 9 ص 9 به نقل از حسین مکی « تاریخ بیست ساله ایران» - جلد دوم - نشر ناشر- 1362 - صص 358 - 357
  3. جمال صفری همان جلد 9 ص 55 به نقل از (هروی بصیرالدوله، رضا، دوسال روابط محرمانه احمد شاه در سفارت شوروی، به کوشش مجید تفرشی، تهران، نشر تاریخ ایران، 1372.صص ١٣٢ تا ١٣٤.) و نگاه کنید به حسن فراهانی «روزشمار تاریخ معاصر ایران ، جلد سوم» - ص 367
  4. باستانی پاریزی « مقدّمه و شرح احوال حسن پیرنیا - مشیرالدوله» جلد 1- نشر دنیای کتاب - چاپ پنجم - 1370 - صص 90 - 84 ) -
  5. جمال صفری جلد 9 کتاب مصدق ، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران ص 212 به نقل از محمدقلی مجد « از قاجار به پهلوی»،ترجمه: رضا میرزانی، مصطفی امیری - ناشر : مؤسسه مطالعات و |ژوهشهای سیاسی - 1389 - صص 263 - 259
  6. جمال صفری پیشین - ص 213
  7. جمال صفری پیشین - صص 10- 11
  1. --------------------------------------------------------------------------------------

برای اطلاعات بیشتر مطالب زیر را هم بخوانید:

آقای سلامتیان رضاشاه مستبد بود نه ملی‌گرا (۳)، فرید انصاری دزفولی

 

رضاشاه مستبد بود نه ملی گرا(۱)- فرید انصاری دزفولی

Posted on Thursday, April 10, 2025 at 10:28PM by Registered Commenterافشا | CommentsPost a Comment

آقای سلامتیان رضاشاه مستبد بود نه ملی‌گرا (۳)، فرید انصاری دزفولی

 

درباره مزدور  بیگانه بودن رضا شاه

بعد از شهریور ۱۳۲۰ دکتر مصدق در مجلس با یک بررسی کلی از شرایط قرارداد ۱۹۳۳ و تمدید آن و با در نظر گرفتن حداقل درآمد برای ایران درباره ضررهایآن قرارداد در مورد رضاشاه ملی گرا و شخصیت ملی آقا سلامتیان چنین می‌گوید: " در تاریخ عالم دیگر نشان نمی‌دهد که یکی از افراد مملکت به وطن خود در یک معامله ۱۶ میلیارد و ۱۲۸ هزار ریال ضرر زده باشد. و شاید مادر روزگار دیگر نزاید کسی را که به بیگانه چنین خدمتی کند"

کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹
جمال صفری پژوهشگر تاریخ معاصر در جلد ۷ کتاب «مصدق، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران» به نقل از جان فوران چنین می‌نویسد: «ولی این قرارداد ننگین به دنبال اعتراضات و تنفر ملت ایران عملی نشد و سیاست انگلیس با ناکامی مواجه شد. انگلیسیها دیدند قراردادی که با وثوق الدوله بسته‌اند به آن صورت اجرا شدنی نیست. لذا نقشه دیگری را طرح کردند، زیرا ایران اهمیت سوق الجیشی برای انگلیس داشت. بر این اساس آن دولت به اجرای سیاست نوینی همت گماشت که برخلاف روش مالوف آن دولت، دایر به تضعیف حکومت مرکزی در ایران نبود. این سیاست به استقرار حکومت مرکزی مقتدری که در عین حال خدمتگزار انگلستان باشد، مبتنی بود. لذا امپراتوری بریتانیای کبیر درصدد انجام کودتا و تغییر سلطنت برآمد.»
انگلستان برای انجام کودتا بدنبال مرد مقتدری بود. مرد مقتدر مورد نظر آیرونساید باید به سناریویی کمک میکرد که طبق آن نیروهای انگلیسی از ایران خارج میشدند بدون اینکه منافع انگلستان زیان بیند. او میپرسید این مرد زورمند (Strong man.) چه وقت ظهور میکند تا بر ایران فرمان براند و حکومت کند؟ او و اسمایس رضاخان را برای این منظور کاندیدا کرده بودند. انگلیسی‌ها در صدد برآمدند یک صاحب منصب جزء را برای این کار در نظر گیرند. بین صاحب منصبان قزاق کسی که استعداد این کار را داشت و رتبه‌اش هم بالا بود، عبدالله خان امیرطهماسبی بود، انگلیسی‌ها با او وارد مذاکره شدند، اما او ظاهراً پیشنهاد کودتا را نپذیرفت بالاخره رضا خان را برگزیدند؛ سردار همایون را مرخص کردند تا به املاکش رسیدگی کند و اختیار قزاق‌ها را دربست به رضا خان سپردند (۱)
در دومین مقاله گفته شد که در دوران پس از جنگ جهانی اول دولت انگلیس به دلیل هزینه‌های سنگین جنگی و فشار افکار عمومی مردم انگلیس مجبور بود نیروهای نظامی خود در ایران را تخلیه و ایران را ترک کند. اما چگونگی آن مورد سوال انگلیسی‌های مقیم ایران بود.
سردنیس رایت سفیر انگلیس در ایران در کتاب خود بنام " در میان ایرانیان" در پاورقی ص ۱۸۱ به نقل از آیرونساید می‌نویسد: " تنها یک کودتا به درد ما میخورد و در واقع یک دیکتاتور نظامی می‌تواند مشکل ما را حل کند و ما می‌توانیم بدون دردسر ایران را تخلیه کنیم. "
۱۲ ژانویۀ ۱۹۲۱ (۲۲ دی ۱۲۹۹) آیرونساید ((Edmund Ironside (۵) در خاطراتش می‌نویسد «در واقع فقط دیکتاتوری نظامی مشکلات ایران ما را حل خواهد کرد و به ما فرصت خواهد داد تا بدون هیچ گونه دردسری کشور را ترک کنیم.». (۲)
روز۱۴فوریۀ۱۹۲۱ (۲۵ بهمن ۱۲۹۹) آیرونساید به بغداد فراخوانده شد. پیش از رفتن، به رضاخان گفت: از این پس، شما فرمانده قوای قزاق هستید و می‌توانید هر طور مناسب می‌دانید عمل کنید. او از رضا خان قول گرفت احمد شاه را از سلطنت خلع نکند!
انگلیس می‌دانست بعلت بی ثباتی وضعیت ایران و در اوضاع بلبشوی حاکم بر ایران بعد از جنگ جهانی اول و مداخلات روسیه و انگلیس تخلیه ایران نوعی خودکشی سیاسی برای انگلستان است. انگلستان در آن زمان دو منبع بزرگ دارائی داشت یکی هندوستان بود و دیگری نفت ایران که به هیچ وجه حاضر نبود این دو منبع عظیم ثروت را در خطر بیندازد و آنها رها کند. انگلیس برای حفظ قدرت خود در ایران ۳۰ میلیون پوند (ارزش جهانی امروزین این پول بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون پوند می‌باشد) هزینه و خرج کرده بود تا بتواند بر ایران مسلط شود.
نفت ایران مهمترین سرمایه گذاری انگلیس در خارج از انگلیس بود چون این کشور برای استحکام سیطره خود بر جهان می‌خواست کشتی‌های خود را نفت سوز کند و در همین راستا است که در جنگ جهانی دوم قادر شد کشورهای اروپائی را هدایت نماید. آیرونساید در مورد رضاشاه می‌گوید او مرد جسوری است که تمام ویژگی هائی را دارد که انگلستان می‌پسندد. او این پتانسیل را دارد که توسط انگلستان بکار گرفته شود. او هم نظامی جدی است و هم ضد نظم مستقر و هم جاه طلبی دارد که اداره قزاق را برای کودتا به او بسپارند. حسین مکی در کتاب تاریخ بیست ساله می‌نویسد: «انگلیسی‌ها منتظر بودند نصرت‌الدوله (فیروز فیروز) با تعالیمی که در لندن گرفته بود، به تهران برگردد و کودتا کند». پس از ورود به تهران، فیروز به دیدار هرمن نورمن، سفیر انگلیس رفت و به مدت دو ساعت و نیم درباره چگونگی انجام کودتا و اقدامات بعدی با او گفتگو کرد اما پس از این ملاقات، ژنرال آیرونساید سفیر انگلیس را قانع کرد که فیروز مرد این میدان نیست و او در فیروز آن لیاقت و شهامت را نمی‌بیند که توانایی به سامان رساندن اوضاع آشفته ایران آن روزها را داشته باشد و برای کودتا، میرپنج رضاخان از هر کس دیگری مناسب‌تر است.

البته رضاخان سالها بود که اندیشه کودتا را در سر می‌پروراند. در اولین مقاله به نقل از کحال زاده یادآور شدم که دو سال قبل از کودتای ۱۲۹۹ از آلمانی‌ها درخواست می‌کند که دست به کودتائی برعلیه دولت قاجار بزنند و خود رضاخان نقشه کودتائی را طراحی کرده بود و به آلمانی‌ها پیشنهاد کرده بود. آلمانی‌ها در جنگ شکست می‌خورند و رضاخان برای انجام کودتا با انگلیسی‌ها که او را برای این امر پیدا کرده بودند و سید ضیاء عامل انگلیسی‌ها همکاری می‌کند.
آیرونساید می‌گوید در حضور اسمایس گفتگویی با رضاخان داشتم چون در این فکر بودم که ضروری است با او قرارو مدارهای کتبی بنویسم. سرانجام به این نتیجه رسیدم نوشتن فایده‌ای ندارد و اگر رضا بخواهد بازی در آورد به سادگی امکان خواهد داشت که بگوید قولهائی که داده است به او تحمیل شده‌اند و او ملزم به انجام آن نیست. قبل از اینکه از هم جدا شویم دو نکته را برایش روشن ساختم- یک نباید به هیچ وجه از پشت سر به قوای من حمله کند چون این کار به نابودی او منجر خواهد شد. یعنی علیه انگلستان کار نکن وگرنه به راحتی کارت ساخته است و از بین می‌روی. نکته دوم که هیچگونه تعرضی به احمدشاه نباید اعمال شود. رضا قول داد و با من دست داد. این گفتگو و قول قرارها ۲۴ دی سال ۱۲۹۹ صورت گرفته‌اند. دیکسون در ۱۰ خرداد ۱۳۰۰ در خاطراتش می‌نویسد " من رضاخان را خوب میشناسم همین بهار گذشته برای خیانت به افسران روس مافوق خود نزد من آمده بود.
سیروس غنی در خاطراتش از قول مرتضی یزدان پناه که یار و همکار رضاخان بود و نقش بسزائی در سازماندهی نیروهای نظامی به نفع رضاخان داشت از قول او می‌گوید " قبلا به هیئت مستشاران نظامی انگلستان که به ایران آمده بودند به ژنرال دیکسون که ریاست مستشاری انگلیس را بعهده داشت می‌گوید از بین بردن قزاقخانه و روس‌ها کاری ندارد و من حاضرم. یعنی اندیشه کودتا و روحیه کودتاگری در رضاخان بوده است و فکر و آمادگی برای انجام کودتا را داشته است.
۲۸ بهمن ۱۲۹۹ آخرین ملاقات آیرونساید و رضاخان بوده است. روز بعد ۲۹ بهمن، قزاق‌ها از قزوین راه می‌افتند و چهار روز بعد یعنی سوم اسفند وارد تهران می‌شوند. در دوم اسفند نورمن سفیر انگلیس در تهران غیبش می‌زند. در همان روز اسمایس نماینده آیرونساید در کنار احمدشاه است و احمدشاه به حرکت قزاق‌ها بطرف تهران اعتراض می‌کند و می‌گوید اینها باید به قزوین برگردند. اما روز سوم اسفند که قزاق‌ها وارد تهران می‌شوند و با اعلامیه "من حکم می‌کنم" رضاخان دست به کودتا می‌زند. در این اعلامیه می‌خوانیم: «حکم می‌کنم: تمام اهالی شهر تهران باید ساکت و مطیع احکام نظامی باشند. حکومت نظامی در شهر برقرار و از ساعت هشت بعد از ظهر غیر از افراد نظامی و پلیس مأمور انتظامات شهر کسی نباید در معابر عبور نماید. کسانی که از طرف قوای نظامی و پلیس مظنون به مخل آسایش و انتظامات واقع شوند، فوراً جلب و مجازات سخت خواهند شد. تمام روزنامه‌جات، اوراق مطبوعه تا موقع تشکیل دولت به کلی موقوف و بر حسب حکم و اجازه که بعد داده خواهد شد، باید منتشر شوند. اجتماعات در منازل و نقاط مختلفه بکلی موقوف، در معابر هم اگر بیش از سه نفر گرد هم باشند با قوه قهریه متفرق خواهند شد و در تمام مغازه‌های شراب فروشی و عرق فروشی، تأتر و سینما فوتوگرافها و کلوپ‌های قمار باید بسته شود و هر مست دیده شود به محکمه نظامی جلب خواهد شد. تا زمان تشکیل دولت تمام ادارات دوائر دولتی غیر از اداره ارزاق تعطیل خواهند بود. کسانی که در اطاعت از مواد فوق خودداری نمایند به محکمه نظامی جلب و به سخت‌ترین مجازات‌ها خواهند رسید. کاظم‌خان به سمت کماندانی شهر انتخاب شد و معین می‌شود و مأمور اجرای مواد فوق خواهد بود. (امضا) رضا، رئیس هنگ قزاق اعلی‌حضرت اقدس شهریاری و فرمانده کل قوا.»
محمد جواد شیخ الاسلامی در کتاب «سیمای احمدشاه قاجار» می‌نویسد: «... طرح کودتا را نظامیان انگلیسی و در رأسشان سرلشکر ویلیام آیرونساید و سرهنگ دوم هنری اسمایس در قزوین تهیه و تنظیم کردند منتها به دلایلی که خود بهتر می‌دانستند، سفیر انگلیس را از جزئیات کار خود بی‌خبر نگه‌داشته بودند. در این تاریخ زمام تصمیم‌گیری کلاً به دست نظامیان انگلیس افتاده بود و آن‌ها بودند که نقشه کودتا را طرح و اجرا کردند. آیرونساید در یادداشت‌های روزانه‌اش می‌نویسد که نقشه کودتا را فقط یک هفته پیش از اجرای آن به اطلاع مستر نورمن رساند و سفیر را کاملاً غافلگیر کرد».
جمال صفری در مقدمه جلد ۷ کتاب «مصدق، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران» می‌نویسد: رادیو لندن پس از سوم شهریور ۱۳۲۰ صریحاً اقرار کرد که دولت انگلیس در کودتای سوم حوت ۱۲۹۹و تقویت سردار سپه دست داشته است:
«پس از آن که دیدیم ملت ایران نسبت به قرارداد ۱۹۱۹بدبین است و آن را مبنی بر غرض فاسد می‌داند قرارداد را الغاء کردیم و در عوض آن دولت ایران را تقویت و مساعدت کردیم که نظم و اقتدار را در کشور ایران برقرارنماید. تمام تقویت و مساعدت ما از رضا شاه پهلوی روی این اصل بود و باید انصاف داد که درچند سال اول زمامداری پهلوی به اصلاح امور کشور پرداخت و ما از او راضی بودیم. لیکن متاسفانه آن پادشاه به مرور زمان هرچه قدرتش بیشتر می‌شد از راه صحیح بیشتر منحرف می‌شد و به کارهای بی قاعده دست زد. تا وقتی که باز دیدم شیطنت آلمان‌ها و غفلت شاه منافع ما را در خطر می‌اندازد. این بود که برخلاف میل خودمان ازناچاری این اقدام را کردیم (رضاشاه را ازسلطنت برداشتیم)». (رادیو لندن بخش زبان فارسی گفتارهای شهریور تا آبان ۱۳۲۰). در حقیقت رضاشاه محصول انگلیس در ایران بود که بمدت بیست سال به مردم ایران تحمیل شده بود یعنی با انگلیس آمد و با انگلیس رفت. محمد رضا شاه این مهم را بنا بریک سندِ مورخ ۲۱ مه ۱۹۵۳ (۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۲)، وزارت امورخارجه آمریکا به منابع سفارت آمریکا در تهران می‌گوید: «انگلیسیها خاندان قاجار را بیرون انداختند و پدرم را سر کار آوردند. آنها پدرم را بیرون انداختند و می‌توانند من را هم بیرون بیندازند یا نگهدارند.»
مصطفی محققی در مقاله‌ای بنام "رضاشاه در شطرنج استعمار" می‌نویسد: انگلیسی‌ها مقدمات و مطالعات لازم را برای انجام کودتا انجام داده بودند. آنها به دنبال دو رهبر بودند. یکی از آنها می‌بایست مسئولیت و رهبری نظامی را بر عهده بگیرد و دیگری رهبر سیاسی کودتا بود. در خصوص رهبر نظامی گزینه‌های متعددی از سوی انگلیسی‌ها مورد مطالعه قرار گرفت. از جمله افرادی که با آنها در مورد هدایت نظامی کودتا گفتگو شد می‌توان عبارت بودن از: سپهسالار تنکابنی، ماژور فضل‌الله خان، غلامرضا خان میرپنج، محمدصادق‌خان سردار مخصوص، امیر موثق و عبدالله‌خان امیر طهماسبی. (۳) از میان افراد مذکور برخی از قبول مسئولیت خودداری نمودند و بعضی هم از سوی انگلیسی‌ها مناسب تشخیص داده نشدند. به هر حال رضاخان میرپنج به عنوان فرمانده نظامی کودتا انتخاب شد. درخصوص انتخاب رضاخان برای فرماندهی نظامی کودتا اردشیر ریپورتر، عامل و جاسوس انگلیس در ایران نقش مهمی داشت وی که از مدت‌ها قبل از کودتا رضاخان را می‌شناخت او را به آیرونساید معرفی نمود. (۴) آیرونساید نیز وی را به نورمن، معرفی می‌کند (۵)
اردشیر جی ریپورتر در مورد آشنایی با رضاخان و معرفی وی به آیرونساید می‌نویسد: ‌
‌"... در اکتبر سال ۱۹۱۷ بود که حوادث روزگار مرا با رضاخان آشنا کرد... ملاقات‌های بعدی من با رضاخان در نقاط مختلف و پس از متجاوز از یکسال بیشتر در قزوین و تهران صورت می‌گرفت... به زبانی ساده تاریخ و جغرافیا و اوضاع سیاسی اجتماعی ایران را برایش تشریح می‌کردم... اغلب تا دیرگاهان به صحبت من گوش می‌داد... من به تفضیل برایش شرح دادم که طبقه علماء و آخوندها و ملاها چگونه در گذشته نه چندان دور، آماده وطن فروشی بودند... به دستور وزارت جنگ (وینستون چرچیل) در لندن و نایب السلطنه هند، همکاری نزدیک ژنرال آیرونساید و من آغاز گردید.... سرانجام او [رضاخان] را به آیرونساید معرفی کردم... " (۶) در مورد رهبر سیاسی کودتا، سید ضیاء الدین طباطبایی بهترین گزینه بود. سید ضیاء ویژگی‌هایی داشت که وی را از هر حیث برای انجام کودتا ممتاز می‌ساخت؛ انگلوفیل مشهوری که سرسپردگی‌اش به انگلیسی‌ها شهرة آفاق بود. (۷) فردی که در روزنامة معروف خود، رعد، در زمان جنگ جهانی اول به نفع انگلیسی‌ها و متفقین مقاله می‌نوشت، مدافع سرسخت قرارداد ۱۹۱۹ بود و در دفاع از آن با همکاری کلنل هیک انگلیسی، کمیته آهن را تشکیل داد. (۸) سید ضیاء خاستگاه اشرافی نداشت و به خوبی می‌توانست نقش یک رهبر انقلابی را ایفا کند. ضمن اینکه چیره‌دستی‌اش در روزنامه‌نگاری به وی امکان نوشتن و صدور بیانیه‌های انقلابی و عوام فریبانه را می‌داد. بدین ترتیب رهبران نظامی و سیاسی کودتا در قزوین یکدیگر را ملاقات کرده و آمادة انجام نقشه می‌شوند. البته انگلیسی‌ها تمهیدات و مقدمات دیگر را نیز فراهم کرده بودند.
آنها توانسته بودند موافقت احمدشاه را جلب نمایند. (۹) همچنین برای سهولت کار، چندی قبل از کودتا، به اتباع کشورهای اروپایی و آمریکا هشدار می‌دهند که تهران را ترک کنند. آنان حتی تسهیلات ترک ایران را برای اتباع خارجی فراهم کرده بودند. (۱۰) امیل لوسوئور، دیپلمات فرانسوی که در جریان کودتا در ایران بوده در این باره می‌نویسد: "انگلیسی‌ها با اقدام به تشویق خارجیان به ترک تهران در ماه‌های دی و بهمن ۱۲۹۹، آشکار هدفی دیگر منهای حفظ جان انسان‌ها و منافع مادی داشتند. آنها می‌خواستند که میدان در برابرشان خالی و تمامی صاحب‌منصبان اروپایی را از صحنه دور کنند تا در هنگام وقوع حوادثی که در حال تدارک آنها بودند از اقدام به کنترلی که ممکن بود اسباب زحمت بشود جلوگیری کنند. " (۱۱)
با تمهید مقدمات لازم، سرانجام در بامداد سوم اسفند ۱۲۹۹ عده‌ای از نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان وارد تهران شده و بدون اینکه با مانعی جدی روبه‌رو شوند در عرض چندین ساعت تهران را فتح کردند. کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ در حقیقت نسخه دوم قرارداد ۱۹۱۹ محسوب می‌شد.
انگلیسی‌ها آنچه را که به‌واسطة قرارداد درصدد کسب آن بودند از طریق کودتا به دست آوردند. توضیح فزون‌تر اینکه؛ آنان خواستار ایجاد نظامی مستشاری در ایران بودند تا حافظ منافع انگلستان در ایران و خاورمیانه باشد. اکنون موفق به ایجاد دولتی دست نشانده شده بودند. این واقعیت در تلگراف نورمن به لندن که پس از توفیق کودتا مخابره شده به وضوح بیان شده است: "... سیدضیاء دربارة سیاستی که پس از تشکیل کابینه‌اش اتخاذ کرده، اطلاعات محرمانه زیر را در اختیار من قرار داده است:.... طبق اطمینانی که سیدضیاء به من داد، قدم‌های لازم بی‌درنگ برداشته خواهد شد تا عده‌ای از افسران و مستشاران انگلیسی در وزارتخانه‌های جنگ و دارایی مشغول کار گردند.... سیدضیاء مطمئن بود که اگر ما نصایح و پیشنهادهای او را به کار ببندیم چنین سیاستی در مرحلة آخر به نفع کامل بریتانیا تمام خواهد شد و اغلب آن مزایایی را که دولت ما تحت قرارداد ۱۹۱۹ به دست آورده بود بعد از الغا قرارداد هم کماکان در پشت پرده خواهد کرد. " (۱۲)
کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ از جمله مهم‌ترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است. این کودتا که درست چهارده سال پس از انقلاب مشروطه رخ داد، بنیان بسیاری از دستاوردهایی را که در مشروطه شکل گرفته بود، بر باد داد و زمینه دیکتاتوری رضاخان را فراهم آورد. در واقعیت امر رضاشاه با مدد بیگانگان و انجام کودتا تجربه دمکراسی خواهی مشروطه را سقط جنین کرد.
بعلاوه تسلط کامل انگلیس بر ایران را هموار ساخت و موجب برپائی حکومتی استبدادی گردید. کودتا را رضاخان و سید ضیاء طباطبائی با کمک انگلیس انجام دادند. رضاخان پس از کودتا به وزیر جنگ و سردار سپه و پس از کودتای ۱۳۰۴ به رضاشاه ملقب شد. او با حمایت و پشتیبانی انگلیس‌ها با کودتای سال ۱۳۰۴ خاندان قاجار را برانداخت و خود به سلطنت رسید و به یک پادشاه خودکامه مستبد مبدل گردید.
از آنجائیکه اکثریت جامعه آگاه بودند که رضاخان توسط انگلیسی‌ها به مقام شاهی رسیده است و شاه شدن او ناشی از اراده ملت نبوده است بین مردم فاقد مشروعیت بود. بعلت همین عدم مشروعیت و عدم حمایت مردمی، رضاشاه برای ادامه سلطنت نامشروع خویش مجبور بود به بیگانگان تکیه کند و از آنان تبعیت نماید. بدین دلیل او ضمن انگار و ندیده گرفتن ملت از بیگانگان فرمانبرداری می‌نماید و به آنان پی درپی امتیاز و حتی برای بقای خود به چاپلوسی و حتی به تجزیه کشور می‌پردازد. در صورتیکه یک پادشاه ملی و ملی گرا که رژیمی مستقل با پشتوانه مردمی دارد هرگز به بیگانگان امتیاز نمی‌دهد و منافع ملی را فدای منافع خارجی‌ها نمی‌نماید.
بطوریکه بعد از شهریور ۱۳۲۰ دکتر مصدق در مجلس چهاردهم با یک بررسی کلی از شرایط قرارداد ۱۹۳۳ و تمدید آن و با در نظر گرفتن حداقل درآمد برای ایران درباره ضررهای آن قرارداد در مورد رضاشاه ملی گرا و شخصیت ملی آقا سلامتیان چنین می‌گوید: " در تاریخ عالم دیگر نشان نمی‌دهد که یکی از افراد مملکت به وطن خود در یک معامله ۱۶ میلیارد و ۱۲۸ هزار ریال ضرر زده باشد. و شاید مادر روزگار دیگر نزاید کسی را که به بیگانه چنین خدمتی کند"
به نقل از سیاست منفی مجلس ۱۴ ج ۱ ص ۱۷۷- ۱۷۸

فرید انصاری دزفولی
ادامه دارد
یحیی دولت آبادی، حیات یحیی جلد ۴ ص ۲۲۳
(۲) خاطرات سری آیرونساید: به انضمام ترجمه متن کامل شاهراه فرماندهی. تهران، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی و مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۳،
(۳‌) ‌ دولت‌آبادی، همان، ج ۴، ص۲۲۳. ‌
(۴‌) حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تهران، ۱۳۷۰، ج ۲، ص ۱۵۱. ‌
(۵) ادموند آیرونساید، خاطرات سری آیرونساید، انتشارات موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی با همکاری موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران ۱۳۷۳، ص ۳۷۲. ‌
(‌۶) پیشین، صص ۱۵۱ ـ ۱۳۴. ‌
(‌۷) ن. ک به: عباس هاشم‌زادة محمدیه، "اسنادی نویافته از زندگانی سیدضیاءالدین طباطبایی یزدی"، گنیجینة اسناد (نشریة سازمان اسناد ملی ایران)، سال دوم، دفتر سوم و چهارم، پائیز و زمستان ۱۳۷۱، صص ۱۵۰ ـ ۱۳۰ و دولت آبادی، همان، ج ۴، صص ۱۱۵ ـ ۱۱۴ و ۲۱۹.
‌ (۸) امیل لوسوئور، زمینه‌چینی انگلیس برای کودتای ۱۲۹۹، ترجمة ولی‌الله شادان، انتشارات البرز، تهران، ۱۳۷۳، ص۳۵ و دولت آبادی، همان، ج ۴، صص ۱۷۶ ـ ۱۶۷. ‌
(۹) دولت آبادی، همان، ج ۴، صص ۲۲۸ ـ ۲۲۷. ‌
(۱۰) امیل لوسوئور، همان کتاب، ص ۱۳۴. ‌
(۱۱) پیشین، ص ۱۳۵. ‌
(۱۲) تلگراف نورمن به کرزن، مورخ ۲۵ فوریة ۱۹۲۱، مجموعه اسناد سیاسی بریتانیا، سند شمارة ۶۸۳، نقل از: جواد شیخ‌الاسلامی، سیمای احمدشاه قاجار، همان، ج ۲، ص ۳۲۸.
*

Posted on Tuesday, March 11, 2025 at 11:21PM by Registered Commenterافشا | CommentsPost a Comment

چرا زبان ما ایرانیان عربی نشد، مسعود امیرخلیلی

از افشا:


امروزه از طرق مختلف حدس زده میشود که تاریخ صدر اسلام دروغین و ساختگی است.
: در مورد ساختگی بودن تاریخ اسلام : علم تاریخ پیامبرانی بنام موسی و عیسی را قبول ندارد.

علم تاریخ پیامبرانی بنام موسی و عیسی را قبول ندارد. ادیان سامی که اسلام هم یکی از این ادیان است بتدریج و در طی زمانهای طولانی ساخته شده است.پیامبری هیچ کس اثبات نشده است و نوشته های این ادیان دست نوشته های بشری است. بنظر میآید که اسلام هم مثل یهودیت و مسیحیت بتدریج شکل گرفته است و تاریخ صدر اسلام ساختگی است. این عقیده با پیدا شدن قرانی قدیمی در صعنای یمن تایید میشود زیرا این قران قدیمی تر از زمان محمد است. یعنی قبل از این که محمد بدنیا آمده باشد این قران بوده است.

هر آن چه ما، مسلمان و نامسلمان، دربارۀ محمد پیامبر اسلام می‌دانیم از روایات اسلامی است که دست کم ۱۵۰ سال پس از به اصطلاح هجرت یعنی سال ۶۲۲ میلادی نوشته شده‌اند. منبع اصلی تمامی احادیث و روایات اسلامی دربارۀ زندگیِ محمد به کتاب فردی برمی‌گردد که ابن اسحاق نام دارد که گویا میان سال‌های ۷۰۴ تا ۷۶۷ میلادی می‌زیسته. بنا بر گزارش ابن هشام (مرگ ۸۳۴ م.) و طبری (۸۳۹ – ۹۲۳ م.) گویا ابن اسحاق کتاب خود را در حدود سال ۷۵۰ میلادی نوشته است. گفتنی است که هویت ابن اسحاق برای مورخان ناشناخته است و ما او را از طریق ابن هشام (مرگ ۸۳۴ م.) می‌شناسیم. گویا ابن هشام زندگینامۀ محمد را بر اساس نوشتۀ ابن اسحاق بازنویسی کرد. تا پیش از نوشتۀ ابن هشام، عملاً کسی نه ابن اسحاق را می‌شناخت و نه از کتابش دربارۀ «سیرت رسول‌الله» اطلاعی داشت. از این رو، نمی‌توان با قاطعیت گفت که آیا اساساً فردی با چنین نامی وجود داشته است. با این وجود، چون ابن اسحاق در جهان اسلام و غرب نخستین منبعی است که همۀ نویسندگان بدان استناد می‌کنند، این بازنگری نیز تمرکز خود را روی این منبع نخستین که شالودۀ روایات اسلامی را تشکیل می‌دهد گذاشته است.

باری، تا پیش از ابن اسحاق ما هیچ سند یا نوشته‌ای دربارۀ محمد نداریم: نه در منابع اسلامی، نه در منابع عربی و نه در منابع غیراسلامی مانند سُریانی، پارسی میانه، یونانی و یا زبان‌های دیگر.

اسلام‌شناسان در غرب نیز زندگینامۀ محمد را بر اساس سیرت رسول‌الله ابن اسحاق / ابن هشام نوشته‌اند، بدون آن که به درستی یا نادرستی مضامین آن توجه کنند. شاید درست‌تر باشد بگوییم که اسلام‌شناسان غربی به زندگینامۀ ابن اسحاق به عنوان یک منبع تاریخی می‌نگریستند. کتاب‌های استاندارد دربارۀ «زندگینامۀ محمد» در غرب توسط فرانتس بول (Frants Buhl) دانمارکی، ویلیام مونتگومری وات (William Montgomery Watt) اسکالندی، ماکسیم رودنسون (Maxime Rodinson) فرانسوی و آخرین آن توسط تیلمان ناگل (Tilman Nagel) آلمانی در سال ۲۰۰۸ نوشته شده است. نقطۀ آغاز کتاب‌های نامبردۀ بالا، پذیرش این «پیش‌فرض» است که سیره ابن اسحاق در کلیت یا هستۀ خود «تاریخی» است.

طبق روایات اسلامی، ابن اسحاق در مدینه زندگی می‌کرد و در سال ۱۳۰ هجری به کوفه رفت. در سال ۱۴۲ هجری با منصور خلیفۀ عباسی ملاقات کرد و وارد دربار خلیفه شد. تقریباً همۀ روایات اسلامی هم نظرند که ابن اسحاق و ابن هشام نویسندگان دربار خلفای عباسی بودند. نتیجه این که هر آن چه ما امروز دربارۀ اسلام می‌دانیم از عصر خلفای عباسی است که اوج آن به زمان مأمون عباسی می‌رسد. ما هیچ سند اسلامی از دوران پیش از خلفای عباسی که به امویان شهرت یافتند نداریم. از این رو، می‌توان گفت که اطلاعات ما از اسلام، اطلاعاتی هستند که خلفای عباسی برای نسل‌های آینده تدوین کردند و سرانجام به ما رسیده‌اند.
بعضی ها ادعا کرده اند به علت فردوسی و شاهنامه او ایرانیان فارس زبان شده اند!!!
اولا اسم این زبان دری است نه فارسی - به روایت حافظ شیرازی اسم زبان دری است:
ز شعر دلکش حافظ کسی بود آگه

که لطف سخن و سخن گفتن دری داند


ما همیشه می دانسته ایم که شاهنامه یکی از بزرگترین آثار ادبی ایران و جهان است
این را همه می دانیم که فردوسی شاهنامه را در هزار و اندی سال پیش به نظم در آورد. آنوقتها بیشتر ایرانیها زارع بودند و شاید بیشتر از نود در صدشان اصلاً سواد نداشتند تا بنشینند با شاهنامه خوانی از عربی شدن زبانشان جلوگیری کنند. تازه نسخه های خطّی گران قیمیت شاهنامه را کیها می توانستند بخرند و بخوانند یا نخوانند و توی خانه هاشان نگهداری کنند؟

اصلاً کیها بودند که فوراً رفتند عربی یاد گرفتند؟

خوب هم یاد گرفتند!

آن قدر خوب یاد گرفتند که توانستند به زبان عربی کتابهای فقهی و اخلاقی و تعلیمی بنویسند؟ به زبان عربی قصیدۀ مدحیه بگویند؟ (۱)

به زبان عربی برای زبان عربی صرف و نحو بنویسند؟

به زبان عربی به حاکمان عرب علم مملکتداری و فنّ مردم رانی یاد بدهند؟

ها؟ کیها بودند؟ آن تقریباً ۹۰ در صد زارعهای دهاتی که هیچوقت سعادت خواندن شاهنامه را پیدا نکردند؟ یا آن ۱۰ در صد افراد طبقۀ متوسّط به بالای شهر نشین که به «زردشتی» می گفتند «گبر» که شاید تحریف شدۀ همان کلمۀ «کافر» عربی باشد؟


یعنی می شود باور کرد که به فرمان خلفا بالای سر هر دهاتی ایرانی یک شمشیر زن عرب می گذاشتند که به ش بگوید: «یا الله، یا عربی حرف بزن! یا الآن سرت را با یک ضربت از تنت جدا می کنم!» می گویم شاید مصریها که زبانشان قبطی بود، خودشان به زبان عربی روی خوش نشان دادند، مثل یک دورۀ دراز که«زبان مکتوب» مصریها زبان یونانی بود، و بعد شد قبطی.

 

 

چرا زبان ما ایرانیان عربی نشد، مسعود امیرخلیلی


khalili.jpgاما چرا زبان ما بعد از حمله اعراب ، مانند زبان مصری ها، سوریه ها، عراقی ها و ...، عربی نشد؟ برای بیشتر پژو

هشگران ایرانی تغییر نکردن زبان فارسی به علت مقاومت (فرهنگی) ایرانیان در مقابل اعراب بود. اما نخست این پرسش مطرح است که آیا اعراب مسلمان به ایران حمله کردند و آیا حکمرانان عرب در ایران قصد داشتند زبان فارسی را عربی کنند


اخبار حمله اعراب به ایران را می توان به دو دسته تقسیم کرد:


اول ، اخبار تاریح نویسان ایرانی (طبری ) و عرب ( بلاذری و.... ) است که حدود 150 تا 200 سال بعد (در قرن 9 )، بدو ن ارائه یک سند، به جنگ های قادسیه و نهاوند اشاره کرده اند و دوم اخبار تاریخ نویسان هم زمان (قرن 7 ) از این جنگ ها است


از تاریخ نویسان هم زمان سبئوس، تاریخ نویس ارمنی قرن 7، به این دو جنگ اشاره کرده است و به همین علت برای بیشتر پژوهشگران ایرانی و غربی اخبار تاریخ سبئوس از جنگ ها ایران با اعراب معتبر و حقیقت هستند


تورج دریایی ، تاریخ نویس ایرانی - امریکایی موقیم آمریکا، در کتاب خود "ایران ساسانی. صعود و سقوط یک امپراتوری " به جنگ قادسیه اشاره می کند که در سال 636 ساسانیان به فرماندهی رستم از اعراب مسلمان شکست خوردند و تیسفون سقوط کرد:

In 636 CE at the Battle of Qadisiyya the Sasanians under the leadership of Rustam were defeated and the capital, Ctesiphon, fell to the Arab Muslims ( 1(

دریایی برای تایید نظریه خود به تاریخ سبئوس (Sebeos ) استناد می کند. اما سبئوس، منبع خبری دریایی، نه اشاره ای به قادسیه کرده است و نه از اعراب مسلمان نام برده است. سبئوس به ارتش اسماعیل اشاره کرده و نه به اعراب مسلمان :

Then the army of Ismael, which had gathered in the regions of the east, went and besieged Ctesiphon (2)

اعراب در دوران قبل از اسلام نیز اسماعیلی ها نامیده می شدند و جنگی که سبئوس به آن اشاره کرده در محل حیره بوده و نه در قادسیه.

the village called Hert,ichan

سبئوس از جنگ نهاوند نیر نام نبرده، بلکه اشاره به جنگ در سرزمین مادها کرده. به نقل از سبئوس این جنگ در نخستین سال پادشاهی پادشاه کنستانتین و دهمین سال پادشاهی یزدگرد سوم، یعنی در سال 642 میلادی، اتفاق افتاده است. تعداد سپاهیان ایران شصت هزار نفر بود و سپاه اسماعیلی ها چهل هزار تن و جنگ در سرزمین مادها بود. این جنگ سه روز ادامه داشت. هر دو طرف بسیار کشته دادند تا آنکه به ایرانیان خبر رسید که سپاهی از اسماعیلی ها به یاری آنها می آید. ارتش ایرانیان با شنیدن این خبر شبانه گریخت.

It happended in the first year of Constans king of the Greeks, and in the tenth year of Yazkert king of the Persians, that the Persian army of 60,000 fully armed man asembled to oppose Ismael. The Ismaelites put in the field against them 40,000 armed with swords. and they joind battle with each other in the province of Media. For three days the battle continued, while the infantry of both sides diminished. Suddenly the Persian army was informed that an army had come to the support of the Ismaelites. The Persian troops fled from their camp all through the night ( 3)

سبئوس از 60000 سپاهی ایران نام برده، اما بعید به نظر می رسد که ایرانیان می توانستند بعد از شکست های متوالی در جنگ ها با بیزانس در سال های 622 ( در ارمنستان )، 627 ( در نینوا ) و نابودی ارتش ساسانیان و بعد از شکست دیگر در قادیسه ( 636) دوباره در نهاوند (642 ) این تعداد سرباز را در مقابل اعراب بسیج کنند. همچنین تعداد 40000 سرباز ارتش اعراب در نهاوند نیز باور کردنی نیست.


دو باستان شناس اسرائیلی یهودا دی. نوو و جولیت کورن اشاره می کنند:

 

 


این ادعای اسلام شناسان سنتی که در شبه جزیره عربستان قبایل متعدد عرب زندگی می کردند که پس از پذیرفتن اسلام با یک دیگر متحد شدند و با هزاران جنگجو به کشور های مجاور حمله کردند حقیقت تاریخی را بیان نمی کند. بیشتر سرزمین شبه جزیره عربستان ( به جز قسمت جنوبی آن ) پرجمیعت نبود و همین ساکنان کم این مناطق، در هر دوره تاریخی هم، در نهایت فقر زندگی می کردند:

The Muslim traditions depict the Arabian Peninsula as filled with roaming nomadic tribes who, after conversion to Islam, supplied thousands of warrios for the conquest of al-Šām, Iraq, and Egypt. This view dose not beare close scrutiny. Most of the peninsula ( excluding of course its southern coastal region ) is a parched desert which, judging from the material remains so far discovered, was never densely inhabited and whose population was not only sparse but extremely poor by any standard at any historical time. ( 4(

از طرف دیگر کتاب "تاریخ سبئوس" به دستخط خود نویسنده (از قرن 7 ) در دست نیست، یگانه نسحه تاریخ سبئوس سه قرن بعد و یا شاید باز هم دیرتر (قرن 11 ) رونویسی شده است.

that the sole manuscript we have was written at least three centuries after Sebeos wrote , and probably more than that, since it includes as Sebeos's work a piece by an author who was still writing 1004: if his work could be misattributed to Sebeos, the copyist who made that mistake probably himself lived considerably after the time when this late 10th-early 11th-century author wrote. ( 5(

چون نویسنده تاریخ سبئوس ناشناس است این تاریخ شهرت دارد به تاریخ وانمودین سبئوس (pseudo Sebeos )، یا تاریخی که به سبئوس نسبت داده شده. به احتمال زیاد رونویسگر تاریخ سبئوس خبر خود از جنگ های اعراب و ایرانیان را از تاریخ طبری و اخبار تاریخ نویسان عرب که در قرن 9 و 10 انتشار یافته بودند برداشته است. به سخن ساده تر، اخبار تاریخ سبئوس از جنگ های قادسیه و نهاوند معتبر نیستند.


اما اخبار طبری و تاریخ نویسان عرب از این جنگ ها را چگونه می توان توضیح داد ؟


به نقل از دو باستان شناس اسرائیلی یهودا دی. نوو و جولیت کورن پس از نابودی ارتش ساسانیان و عقب نشینی بیزانس از سوریه و اروشلیم (630) قبایل عرب تنها نیروی های مسلح در مناطق میان رودان بودند. جنگ ها و فتوحات ی که طبری و تاریخ نویسان عرب 200 سال بعد خبر داده اند در واقع دستبرد ها و سرقت های مسلحانه این قبایل عرب به سرحدات کشور های مجاور بودند. یک نیروی نظامی برای جلوگیری از سرقت های اعراب در مرز ها مستقر نبود:

The picture the contemporary literary sources provide is rather of raids of the familiär type; the raiders stayed because they found no military opposition...... these were later selected and embellished in late Umayyad and early Abbasid times to form an Official History of the Conquest. ( 6)

اگر اعراب فقط دست به سرقت می زدند و جنگی اتفاق نیافتاده پس این اعرابی که در سال 642 (سال ضرب سکه اعراب در ایران ) در ایران به قدرت رسیدند از کجا آمده بودند؟ این اعراب از شبه جزیره عربستان به ایران حمله نکرده بودند، بلکه این اعراب ایرانی بودند که قرن ها در ایران زندگی می کردند و توانستند بعد از نابودی ارتش ساسانیان در جنگ ها با بیزانس در ایران قدرت را به دست یگیرند. از چهار خلیفه راشدین هیچ مدرک کتبی ( سکه، سنگ نبشته ، پاپیروس) پیدا نشده است و به درستی مشخص نیست که آیا این خلفای صدر اسلام حقیقی (تاریخی ) بودند و یا غیر حقیقی ( مذهبی). اولین سند کتبی از یک خلیفه عرب سکه ی است از معاویه ( 662 ) که در داربگرد (فارس ) ضرب شده است. معاویه لقب امیرالمومنین را به خط پهلوی ( امیری وریوشنیکان ) بر روی سکه خود ضرب کرده است. به نقل از سکه - و ایران شناس آلمانی فولکر پپ (Volker Popp) معاویه یک عرب مسیحی بود که از اماکن مقدس مسیحیان حفاظت می کرد

.Als Christ schützte er ( Muawiya) nattürlich ein christliches Heiligtum. ( 7 )

اسلام شناس آلمانی کرت بانگرت (Kurt Bangert ) اشاره می کند: " اگر ما به سکه ها مراجعه کنیم اصل و نسب معاویه از جنوب عربستان نبود، بلکه از ایران بود „:

Gehen wir allein von der Numismatik aus, müssten wir die Herkunft Muʿāwiyas nicht in Südarabien, sondern in Persien zu verorten haben. (8)

همچنین سکه های از عبدالملک مروان ( 696 ) در مرو ضرب شده اند. بر روی سکه مرو با خط پهلوی نام " عپدولملیک ی مروانان " و نه عبدالملک بن مروان دیده می شود. در زبان فارسی "آن" اول حالت اضافی و "آن" دوم حالت جمع است، به این معنی که " مروانان " یعنی شهروندان مرو، یا افرادی که از مرو هستند. عپدولملیک ی مروانان یک عرب ایرانی و از ساکنان شهر مرو بود. نویسندگان عرب و ایرانی ( طبری ) پدری را با نام مروان جایگزین شهر مرو کردند و "عبدالملک بن مروان " را به عرصه تاریخ فرستادند.

به سخن دیگر: دو خلیفه تاریخی اول اعراب ، معاویه و عبدالملک مروان، ایرانی بودند
شرق شناس قرن 19 آلمانی "یولیوس ولهازن" اشاره می کند "عرب ها خودشان را تطبیق داده بودند و احساس داشتند که مانند بومی ها هستند، همانند خراسانی ها شلوار می پوشیدند، شراب می نوشیدند، نوروز و مهرگان را جشن می گرفتند. "

Die Araber akklimatisierten sich, sie fühlten sich mit den Landeskindern eins in der gemeinsamen Provinz, als Churasanier. Sie trugen Hosen wie die Iranier, tranken Wein; feierten Neuruz und Mihrigan. (9)

این امکان نیز هست که ایرانیان مسیحی که در آخر دوران ساسانیان تعداد آنها کم هم نبود به هم آیین های عرب ها ایرانی خود برای دست یافتن به قدرت کمک کردند، چون، به نقل از فولکر پپ برای ایرانیان با به قدرت رسیدن اعراب فقط یک سلسه عوض شد: شاهان ساسانی جای خود را به امیران عرب (ایرانی ) دادند:

In den Augen der Iraner war eine Dynastie ausgewechselt. (10)

عربی نشدن زبان ما ایرانیان، بعد از به قدرت رسیدن اعراب در ایران، به علت مقاومت فرهنگی ایرانیان نبود، بلکه به علت ایرانی بودن این اعرابی بود که قرن ها در ایران زندگی می کردند و علاقه ای هم نداشتند زبان عربی را جایگزین زبان فارسی کنند، چون این اعراب ایرانی به زبان فارسی تسلط داشتند.

--------------------------------------------------------------------

1 - Touraj Daryaee. Sasanian Persia, The Rise and Fall of an Empire, Published in 2009 by I.B.T Tauris & Co Ltd, London , P. 37

2 - Thomson and Howard- Johnston, Armenian History attributed to Sebeos I, translated, with notes, by R. W. Thomson and Howard- Johnston, Liverpool University Press, 1999, P. 98

3 - Thomson and Howard- Johnston, Armenian History attributed to Sebeos I,

4 - Yehuda D. Nevo und Judith Koren: Crossroad to Islam, Amherst / N.Y 2003, P. 67

5 - Yehuda D. Nevo and Judith Koren, P. 230

6 - Yehuda D. Nevo and Judith Koren, P. 100

7 - Volker Popp, in Karl - Heinz Ohlig, Die dunklen Anfänge, Berlin, 2007, P. 45

8 - Kurt Bangert,, Muhammad, Wiesbaden, 2016, P. 802

9 - Julius Wellhausen, Das arabische Reich und sein Sturz, Berlin 1960 , P. 307

10 - Volker Popp , in Karl - Heinz Ohlig, P. 52

 

 

 

Posted on Monday, March 3, 2025 at 10:51PM by Registered Commenterافشا | CommentsPost a Comment | References1 Reference
Page | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | Next 5 Entries